Trước hết tôi phải thú nhận với niềm thú vị tuyệt vời sự kinh ngạc của mình
khi đọc thấy rằng một tiểu thuyết viết bằng tiếng Pháp bởi một công dân Pháp gốc
Việt (dĩ nhiên) lại được coi như thuộc về văn chương VN. Có phải vì tên sách
KHMER BOLÉRO khiến về địa lý nó gần với VN? Chắc tôi đã bỏ sót trước đây một điều
gì quan trọng khi đọc Salman Rushdie, Francois Cheng và các ngòi bút khác kiểu
Kazuo Ishiguro mà chẳng được cho biết đấy là văn học Ấn, Trung Hoa hay Nhật bản
gì đó. Tôi đã tưởng rằng văn chương tùy thuộc vào ngôn ngữ của tác phẩm cùng với
nền văn hóa từ đó văn chương bắt nguồn.
Hỡi ơi! Khi ta lệ thuộc vào Marketing và Tiếp Thị!...
Trong một bài viết Tradition and
the Individual Talent (Truyền Thống và Tài Năng Cá Biệt), T.S. Eliot định
nghĩa thơ là một cách đào thoát khỏi cảm tính (an escape from emotion), một cách trốn chạy khỏi cá tính (an escape from personality). Nếu vậy thì
không có gì xa lạ với quan điểm thơ văn ấy bằng quyển sách đầu tay viết bằng Pháp
ngữ của Đỗ Kh. Bởi đó là một tiểu thuyết dựa trên trải nghiệm (à base de vécu)
vừa là một tác phẩm của cá tính.
Có một điều lý thú khi ta được biết tác giả từng thuộc lòng câu “ses ancêtres étaient Gaulois”, từng mài đũng
quần (cả ngắn lẫn dài) tại nhà trường của Jules Ferry ở Saigon và Paris, cũng
như ở Sciences Po (đại học Chính Trị ở Paris) sau giai đoạn đi lính trong Quân Đội
Việt Nam Cộng Hòa năm 1974-75. Đỗ Kh. đã bắt đầu sự nghiệp văn chương bằng tiếng
Việt, một phần qua thơ và truyện. Hành trình văn học ấy, tự nó đã không bình thường,
không khỏi kích thích sự tò mò của chúng ta. Nếu Đỗ Kh. nghĩ rằng ông đã phạm tội
ngoại tình khi viết tiểu thuyết đầu tay bằng tiếng Pháp, tôi lại cho đó đúng hơn là sự quay về của Đứa Con Hoang với
ngôn ngữ văn hóa nguyên sơ ( có mãnh lực và ý nghĩa nhiều hơn tính chất sắc tộc).
Mọi tác phẩm hư cấu, nếu muốn được hấp dẫn, thuyết phục và sinh động, chỉ
có thể dựa trên nền móng của những kinh nghiệm sống thực hay đã được thực tế kiểm
tra (như Flaubert đã nuốt thử một chút độc dược để thử nghiệm tác dụng của nó
trước khi thuật tả màn uống thuốc độc của Bà Bovary; hay là Claude Simon trong La Route des Flandres hoặc Proust trong A la Recherche…). Và Đỗ Kh. đã khai thác
vốn sống phong phú đa dạng của ông trong Khmer
Boléro một cách tuyệt diệu. Sự thăng hoa các kinh nghiệm sống trong cuốn tiểu
thuyết tạo ra niềm hoan lạc trí tuệ dưới một ngòi bút vừa tả chân vừa chân thật
với chất trào lộng hồn nhiên không dụng công.
Có thể nói rằng có một không khí và phong thái đặc thù Đỗ Kh. - một nhân
sinh quan qua đó chẳng có chi nghiêm túc nhưng mọi sự đều quan trọng và đáng được
nghiệm sinh bên ngoài “cách biểu hiện do trí óc nghĩ ra”: chất hoang đàng văn hóa
đa dạng có bản lĩnh, óc tỉnh táo thấm vị sầu muộn, tính chân thật vui nghịch thêm
vào thói phó mặc lười chán, chủ nghĩa chiết trung, khinh mạn, trò trào lộng giàu
chuyện tiếu lâm quái quỉ của học trò. Tất cả có vẻ dính líu với sự gắn bó nặng
hoài niệm và sự trung thành lỗi thời với tuổi trẻ giờ đây đã xa vời dù phong phú
với bao nhiêu kinh nghiệm, gặp gỡ và tập tành. Điều này khó mang đến một mối tình
ổn định không trắc trở, và những may rủi đời người cũng chẳng đóng góp gì thêm.
Hay là bởi tại “không có tình yêu mà chỉ
có những khoảnh khắc ái ân” ? “ Yêu là
thế nào? Có cách nào biết được?”.
Tình dục thì lại hiện diện đậm nét trong cuốn sách. Về mặt này, Đỗ Kh. có
thái độ thoải mái, tự nhiên và trực tiếp, không bị gò bó hay cấm kỵ. Nhại theo
Sartre, ở Đỗ Kh. tình dục là Hữu Thể. Đề cập đến việc ấy, Đỗ đúng là thế hệ
thanh niên của thập niên 1970 mà
Houellebecq là gương mặt tiêu biểu (chả có chất văn chương VN bao nhiêu)
với cuốn Les Particules Élémentaires; “Hắn
không thể nào nhớ nổi cơn nứng căng mới gần đây; hắn trông đợi cơn dông đến”.Giống
Nam, người hùng trong tiểu thuyết, trông đợi mưa mùa...
Nhà văn sử dụng chữ trong khi nhà thơ phụng sự ngôn từ. Không có nhà văn,
lũ chữ sẽ vô hình. Đỗ Kh. đã dùng chữ một cách vui nghịch và kỳ thú trong KHMER BOLÉRO.
Tôi không biết nói gì thêm về cuốn
sách này ngoài lời nhắn gửi các bạn, với tất cả những điều chủ quan tôi dành
cho tác giả: Nên đọc quyển tiểu thuyết này.
Nhưng trên hết xin các bạn đọc nó để khẳng định rằng về mặt chủ quan tôi
không sai.
Holmdel,
Mai 2013
PHẠM TÙNG CƯƠNG
( CHÂN PHƯƠNG dịch từ bản tiếng Pháp)
No comments:
Post a Comment