QUYỀN LỰC MỀM NHẬT BẢN

Sáng thứ 3, ngày 19-03-2013, Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản, Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam đã phối hợp với trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn để tổ chức buổi thuyết trình mang tên “Quan hệ Quốc tế mới của Nhật Bản – Với trọng tâm về mối quan hệ Trung – Nhật – Mỹ và khu vực Đông Nam Á”.

Phần thuyết trình chính được thực hiện bởi hai giáo sư của Đại học Keio, Nhật Bản. Mở đầu buổi nói chuyện, Gs. Yoshihide Soeya đã gửi đến cử tọa những phân tích về sự trỗi dậy của Trung Quốc và phản ứng của Nhật Bản, cùng hàm ý của những diễn biến này đối với an ninh khu vực Châu Á – Thái Bình Dương. Ngay sau đó, Gs. Yasushi Watanabe đã trình bày những cam kết văn hóa của Nhật Bản khi thực hiện chiến lược “Quyền lực mềm”. Từ những phân tích chi tiết về quá trình hình thành bối cảnh hiện tại của mối quan hệ giữa Trung – Nhật – Mỹ và các nước ASEAN, các diễn giả đã đưa ra hai thông điệp đáng lưu ý.

Trước tiên, là mối lo dai dẳng của Nhật Bản trước sự trỗi dậy của nước Trung Hoa như một cường quốc kinh tế, quân sự đang cố thổi phồng chủ nghĩa dân tộc cực đoan và những hận thù về quá khứ điếm nhục. Diễn giả nhiều lần nhấn mạnh rằng sự trỗi dậy của Trung Quốc đang trở thành mối đe dọa không chỉ dành riêng cho Nhật Bản, mà cho toàn bộ khu vực Đông Á và ASEAN. Nghiêm trọng hơn, khi chủ nghĩa dân tộc cực đoan ở Trung Quốc đã không tự nhiên bùng nổ, mà là thành quả của một chiến lược tuyên truyền dài hơi được Đặng Tiểu Bình khởi động từ 40 năm trước, khi Bắc Kinh bắt đầu bình thường hóa quan hệ với Nhật Bản để lợi dụng nguồn vốn từ nước này.

Thứ hai, do những di sản tâm lí và luật định từ cuộc thế chiến không cho phép nước Nhật dứt khoát theo đuổi giải pháp tự cường quân sự, và vì nhận định rằng sự trỗi dậy của bá quyền Trung Quốc là một mối nguy chung cho khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, người Nhật chủ trương giải quyết vấn đề an ninh của mình bằng sự liên minh với Hoa Kỳ và các quốc gia khác trong khu vực.

Theo giáo sư Yoshihide, trước đây, trong chính sách an ninh của mình, Nhật Bản tập trung thiết lập ba “lớp” phòng thủ. “Lớp” ngoài cùng, sự phòng thủ ở tầng quốc tế, đến từ những đóng góp của Nhật Bản cho an ninh toàn cầu về kinh tế và ngoại giao. Lớp phòng thủ thứ hai là khối liên minh quân sự giữa Nhật Bản và Hoa Kỳ. Và thứ ba, là sự tự lực an ninh của Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản, vốn luôn bị hạn chế.

Hiện nay, đã có thêm một trọng tâm trong chính sách an ninh của Nhật Bản. Đó là việc thiết lập bức tường liên minh với các nước Đông Á và Đông Nam Á, vốn đang chia sẻ cùng mối lo ngại trước thái độ hung hăng của Bắc Kinh. Nhật Bản, vì không có khả năng can thiệp quân sự, sẽ tập trung sử dụng các “công cụ mềm”, để thiết lập một “quyền lực mềm” và xây dựng “an ninh mềm”. Vì đây là một vấn đề sinh tồn với Nhật và các nước đang bị đe dọa bởi sự trỗi dậy của đế chế Trung Hoa, các nước này cần sớm hình thành một tiếng nói chung, một tư duy chung về vấn đề Trung Quốc. Cần tăng cường chia sẻ quan điểm để xóa bỏ những nghi ngại về nhau, và tiến tới đồng thuận. Đó chính là lí do của phần thuyết trình kế tiếp: “Quyền lực mềm và cam kết văn hóa của Nhật Bản”, được trình bày bởi giáo sư Yasushi.

Nhật Bản có thành công trong dự định thiết lập một “quyền lực mềm” trong khu vực, và thậm chí trong lòng dân tộc Trung Quốc hay không ? Lúc này, còn quá sớm để chúng ta tiên đoán. Chỉ biết chắc một điều: đối với người Việt Nam, “quyền lực mềm” của người Nhật sẽ khác hẳn “quyền lực mềm” đến từ “nước lạ”. Khác với Trung Quốc hung hãn, nước Nhật của thế kỉ 21 chẳng có lí do gì để xâm hại chủ quyền, danh dự và kinh tế Việt Nam. Trong khi nước Trung Hoa còn chìm đắm trong sự bất lương, phi nhân cùng thói độc tài, bạo lực và độc quyền lẽ phải, người Nhật đã tiếp thu sâu sắc những giá trị tiến bộ của loài người. Đối với Việt Nam, Nhật Bản còn là tấm gương sáng về sự thành công được dựng trên một đồng thuận dân tộc mạnh, những cố gắng chung và lòng yêu nước. Vậy nên những sản phẩm văn hóa của Nhật Bản, khi được nhập khẩu một cách đúng đắn vào Việt Nam, sẽ chỉ mang lại sự tiến bộ. Trong khi đó, tiến trình Hán hóa không những mang theo nguy cơ mất nước thường trực, mà còn giam hãm tư duy Việt trong nô lệ, lạc hậu và u mê.

Với tất cả những lí do đó, sao ta không hoan nghênh “quyền lực mềm” đến từ xứ sở mặt trời mọc ?