ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Ít tóc hơn, tôi nghĩ. Cả hai chúng ta!
Tôi nghĩ ở mức độ toàn cầu có lẻ có nhiều hy vọng hơn, thay vì những
thảm kịch như thế này như ở Nam Tư, và Rwanda. Về vấn đề Tây Tạng, tôi
nghĩ trên phương diện tích cực, có nhiều sự tỉnh giác hơn, và như một
kết quả, sự lưu tâm và hổ trợ đang lớn mạnh. Ngay cả một số chính phủ -
một cách công khai, cũng như phía sau hậu trường – đang làm những nổ lực
để thực hiện việc gì đấy cho Tây Tạng. Về mặt khác, bên trong Tây Tạng
những chính sách của Bắc Kinh rất khắc nghiệt, rất tàn bạo.
Vì thể một cách tổng quát, tôi rất lạc quan về vấn đề. Trong tương lai
gần, không có hy vọng gì. Nhưng về lâu về dài, chắc chắn. Đấy chỉ là vấn
đề thời gian – mọi thứ sẽ thay đổi.
2.- PICO IYER: Và trong đời sống của chính ngài, mọi thứ đã phải thay đổi rất nhiều trong tám năm qua.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Không nhiều. Sức khỏe thân thể của tôi thì
rất tốt. Sự thực hành tâm linh của tôi – không có nhiều cơ hội. Nhưng
như thường lệ, tôi vẫn tiếp tục. Vì thế tôi vẫn là con người ấy. Ông
cũng là con người ấy. Tôi rất mừng vì có cơ hội với một cố nhân mà tôi
biết từ thời cha của ông.
3.- PICO IYER: Vâng, thật sự, cha tôi đã đến thăm ngài ngay sau khi ngài đến Ấn Độ.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Vâng. Rất là sớm.
4.- PICO IYER: Bây giờ ngài đang ở trong một khóa thuyết
giảng. Thật khó khăn để tìm ra thời gian cho sự thực tập tâm linh của
ngài do bởi tất cả những gì ngài đã phải thực hiện cho thế giới.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Vâng. Cũng thế, mỗi lần tôi đón nhận một
giáo huấn mới nào đấy, mà nó bổ xung thêm cho sự thực hành hằng ngày của
tôi. Vì thế ngày nay, sự trì tụng hằng ngày của tôi, đòi hỏi, thông
thường khoảng bốn tiếng đồng hồ.
5.- PICO IYER: Mỗi ngày?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Thông thường tôi thức dậy lúc 3:30 sáng. Sau
đấy tôi lập tức thực hành một ít thiền tập, một ít thể dục – lễ phủ
phục – rồi thì tắm. Sau đó đi bộ một ít bên ngoài. Tất cả thời gian này,
tôi trì tụng một mật ngôn nào đấy hay thực hành thiền quán. Rồi thì lúc
5:15, tôi điểm tâm và lúc 5:30 nghe đài tiếng nói Hoa Kỳ (VOA) bằng
tiếng Tây Tạng. Đài BBC Đông Á thường đề cập những vấn đề về Tây Tạng và
Trung Hoa, vì thế tôi thường nghe đến.
Sau khi điểm tâm, tôi thực hiện thêm một ít thiền tập và rồi thì thường
học hỏi một triết lý Tây Tạng nào đấy hay một văn kiện quan trọng. Nếu
có một việc nào đấy quan trọng tôi đến đây, văn phòng của tôi, và đôi
khi trước buổi ăn trưa tôi đọc báo và tạp chí - Newsweek, Time, Far
Eastern Economic Review, một số báo chí Ấn Độ.
Ô, vâng. Lúc 7:30 tôi luôn luôn nghe tin tức thế giới của đài BBC. Luôn
luôn. Tôi ghiền. Khi tôi thăm viếng một quốc gia ngoại quốc nào đấy và
tôi không thể nghe vì thời gian thay đổi hay không đủ thời gian, tôi
thật sự cảm thấy thiếu vắng điều gì đấy trong ngày hôm ấy. Tôi cảm thấy
tôi không biết những gì đã xãy ra trên thế giới. Đài BBC luôn luôn rất
hấp dẫn, và tôi thật sự cảm thấy, không thành kiến.
Sau buổi cơm trưa, tôi đến văn phòng của tôi ở đây cho đến khoảng 5:30.
Rồi thì lúc 6:00 tôi dùng buổi trà tối – là một tu sĩ Phật Giáo, không
ăn chiều, đôi khi chỉ một ít bánh ngọt hay một miếng bánh mì. Vào lúc ấy
tôi luôn xem truyền hình BBC. Rồi thì buổi thiền tập buổi tối, khoảng
một giờ đồng hồ và ngủ lúc 8:30. Thiền tập quan trọng nhất! Ngủ là thiền
tập thông thường cho mọi người – ngay cả những con chim. [Đây là] thiền
tập quan trọng nhất. Không phải để nhập niết bàn, mà để sống còn!
6.- PICO IYER: Ngày nay, chắc hầu như không có thời gian cho ngài thực hiện một số sở thích riêng trước đây, như chụp hình chẳng hạn.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Không còn thích thú gì nữa. Cho đến đầu năm
1960, tôi có một ít hấp dẫn trong việc chụp hình, nhưng từ lúc ấy thì
không còn nữa. Dĩ nhiên, tôi vẫn yêu nhiều loại hoa. Và thỉnh thoảng tôi
làm một việc tay chân nào đấy, một sự sửa chửa nào đấy, đồng hồ đeo tay
và những dụng cụ nhỏ.
7 .- PICO IYER: Không có vị Đạt Lai Lạt Ma nào trước đây đối
diện với hoàn cảnh thể hiện trách nhiệm cho một cộng đồng đa dạng khắp
thế giới như ngài. Có những người vẫn ở trong Tây Tạng, những người bị
cắt đứt [liên hệ] với ngài trong những cách nào đấy; có những người Tây
Tạng lưu vong rãi rác toàn thế giới , và có những người Phật tử Tây Tạng
hoàn toàn mới ở phương Tây. Phải thật là khó khăn để duy trì liên hệ
với tất cả những nhóm này và phải chắc chắn mọi việc đang diễn tiến đúng
hướng.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Ngày càng có nhiều người hơn đang biểu lộ
thích thú với Phật Giáo, và con số những trung tâm Phật Giáo đã gia
tăng. Nhưng không giống như hệ thống Thiên Chúa Giáo, những trung tâm
này ít nhiều tự trị hơn. Tôi không có trách nhiệm gì cả. Dĩ nhiên, nếu
thoảng hoặc người ta đến đây và hỏi điều gì đấy với tôi, tôi khuyến nghị
một số ý kiến. Nói cách khác, không có quyền lực trung ương. Những hoạt
động ấy hoàn toàn độc lập.
8.- PICO IYER: Nhưng có lẻ nếu họ thực hành trong một phương
cách không chính thống, hay làm những việc mà ngài nghĩ là không ở trong
tinh thần chân chính của Đạo Phật, điều ấy phải là khó khăn cho ngài,
ngay cả nếu ngài không chịu trách nhiệm cho họ.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Một cách tổng quát, không. Dĩ nhiên, đã có
một số tai tiếng – tai tiếng về tiền bạc, tai tiếng về tình dục – và vào
những lúc ấy, một số người phương Tây đã nói với tôi là họ quan tâm một
cách nghiêm chỉnh do bởi những cáo trạng này mà toàn thể Đạo Phật có
thể đau khổ. Tôi đã nói với họ, “Đạo Phật không phải mới. Đã hơn 2.500
năm rồi, và trong thời gian ấy những tai tiếng như vậy đã từng xãy ra.
Nhưng căn bản Phật Giáo là đúng đắn. Đạo Phật có năng lực của nó, luận
lý của nó, sự xinh đẹp của nó, những giá trị của nó. Nếu những cá nhân
kể cả những lạt ma làm những việc sai trái ở đây ở, ở kia, nó sẽ không
ảnh hưởng đến toàn bộ Phật Giáo.
Nhưng cũng quan trọng để có nguyên tắc, đặc biệt những người thể hiện
trách nhiệm. Khi chúng ta đang giáo hóa những người khác, khi chúng ta
có nhiệm vụ cải thiện phẩm chất đời sống của người khác và thể trạng
tinh thần của họ, trước nhất chúng ta phải cải thiện chính mình. Trái
lại, làm thế nào chúng ta có thể hóa độ người khác? Và có lẻ do bởi
những tai tiếng này, dường như có nguyên tắc hơn, tự kiểm chính mình
hơn.
9 .- PICO IYER: Chắc phải là một sự lo lắng lớn của ngài
rằng người Tây Tạng sẽ mất sự nối kết với nền văn hóa của họ - cả những
người ở bên trong Tây Tạng, và trong một cách khác, những người ở bên
ngoài Tây Tạng. Phải là rất khó để duy trì sự tương tục này.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Bên trong Tây Tạng, vâng. Có những dấu hiệu
rõ ràng về sự thoái hóa của những truyền thống Tây Tạng, và những
nguyên tắc đạo đức. Trong những năm gần đây, có nhiều vụ giết người
trong cộng đồng Tây Tạng ở Ấn Độ. Tất cả những điều này xãy ra trong
những người mới đến từ Tây Tạng. Điều này cho thấy sự thoái hóa trong
tâm linh bao dung và nguyên tắc tự thân. Và rồi thì trong chính Tây
Tạng, có cờ bạc cũng như mại dâm. Tôi được nghe nói rằng có nhiều kẻ mại
dâm người Hoa cũng như người Tạng. Và cũng như xì ke ma túy – cộng đồng
tị nạn có một số, và dường như có những loại xì ke ma túy nào đấy ở
Lhasa và những thành phố lớn của Tây Tạng.
Điều lo lắng chính của tôi là việc bảo tồn nền văn hóa Tây Tạng. Vị thế
chính trị của Tây Tạng dĩ nhiên là quan trọng, nhưng để duy trì sự sống
của tâm linh Tây Tạng, di sản văn hóa Tây Tạng, là sự quan tâm chính
của tôi. Điều này không chỉ ích lợi cho sáu triệu người Tây Tạng, mà
cũng là sự lưu tâm của cộng đồng lớn hơn – đặc biệt, về lâu về dài, đên
người Hoa. Có hàng triệu người Hoa trẻ, đôi khi được gọi là “Thế hệ Lạc
loài”. Tôi nghĩ một cách đặc biệt trong lĩnh vực những giá trị của con
người, họ hoàn toàn bị lạc lõng. Trong khoảng trống ấy, nền văn hóa Tây
Tạng có thể thực hiện một sự cống hiến.
10.- PICO IYER: Ngài có nghĩ rằng Phật Giáo Tây Tạng sẽ phải thay đổi khi nó được thực tập bởi nhiều người không phải Tây Tạng hay không?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Không, tôi không nghĩ thế. Một số người Tây
phương – ngay cả một số người Tây Tạng – đã từng nói với tôi rằng họ cảm
thấy cần một loại điều chỉnh nào đấy. Nhưng tôi cảm thấy không cần
thiết như vậy, khi mà căn bản giáo lý Đạo Phật được quan tâm. Phật Giáo
đối diện với những vấn đề căn bản của nhân loại – tuổi già, bệnh tật,
khổ đau. Những thứ này, cho dù trong thế giới ngày hôm nay hay một nghìn
năm trước, cho dù ở Ấn Độ hay ở Trung Hoa hay ở Hoa Kỳ, những thứ ấy
luôn luôn giống nhau.
11.- PICO IYER: Thế nhưng Đạo Phật bây giờ đang được thực tập trong những xứ sở với những nền văn hóa và lịch sử khác nhau.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Trong bất cứ truyền thống tôn giáo, phải có
hai khía cạnh: một là khía cạnh văn hóa, thứ đến là khía cạnh giáo lý
hay tôn giáo. Khía cạnh văn hóa có thể thay đổi. Khi Đạo Phật tiếp xúc
với những xứ sở khác hơn là Ấn Độ, khía cạnh văn hóa tiếp nhận điều
nghiên thích ứng phù hợp với những hoàn cảnh mới. Vì thế chúng ta liên
hệ ngày nay với Đạo Phật của Nhật Bản, Trung Hoa, Tây Tạng. Tương tự
thế, cuối cùng chúng ta sẽ có Phật Giáo phương Tây. Điều ấy sẽ đến một
cách tự nhiên.
Nhưng chỗ căn bản giáo lý liên quan, tôi nghĩ nó phải là giống nhau.
Thí dụ, tất cả những học giả đáng tin cậy của Tây Tạng, bất cứ khi nào
một vấn đề nào đó được đặt ra, luôn luôn dựa vào những trích dẫn của
những học giả Ấn Độ trước đó. Không có điều ấy, chúng ta không tin sự
chân thật của nó. Vì thế ông thấy, giáo lý đã giống như nhau qua 2.500
năm qua. Đó là tại sao tôi cảm thấy sẽ không đúng khi gọi Đạo Phật Tây
Tạng là “Lạt Ma Giáo”. Với sự hiện thân tái sinh này, Đạt Lai Lạt Ma đã
được gọi, đặc biệt bởi những người Trung Hoa, là “Hoạt Phật” hay “Phật
Sống”. Nhưng trong Tạng ngữ, chữ “lạt ma” (lama) là một sự chuyển dịch
trực tiếp từ chữ “đạo sư” (guru). Vì thế, “đạo sư” hay “lạt ma” có cùng ý
nghĩa – người nào đấy nên được tôn kính do bởi tuệ trí của người ấy,
hay do bởi sự cảm kích mà người ta hàm ơn với đạo sư. Do vậy, ý nghĩa
thông dụng là “một người đáng được tôn kính”. Không hàm ý của “Phật
Sống”. Một số sách ở phương Tây đôi khi cũng nói là “Phật Sống” (living
Buddha) khi họ diễn tả tôi, hay “Thiên Vương” (god king). Hoàn toàn sai!
12.- PICO IYER: Tôi nhớ ngài có một lần nói rằng trong những
đạo đức Phật Giáo, khiêm cung thì thực tập dễ dàng ở Tây Tạng hơn là ở
phương Tây. Tôi tự hỏi có phải có những giá trị khác nên khó khăn để
thực tập trong hoàn cảnh mới này hay không?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Trong xã hội phương Tây, có thể khó khăn để
tiến hành sự thực tập thiền quán hoàn hảo do bởi tốc độ nhanh chóng của
đời sống ở đấy. Nhưng rồi thì ông thấy, sự biệt lập của một số tu sĩ nam
và nữ của Cơ Đốc Giáo là đáng chú ý hơn là ở Tây Tạng, không có sự tiếp
xúc với đời sống bên ngoài. Một tu viện ở miền Nam nước Pháp không có
máy truyền thanh, không có báo chí. Hoàn toàn cắt đứt! Và những buổi ăn
vô cùng đạm bạc. Và không có những đôi giày thích hợp, chỉ có dép
xăng-đan. Vì thế hầu hết những người trong họ, toàn bộ đời sống còn lại
của họ, biểu hiện như là những tù nhân. Thật là kỳ diệu!
Vì vậy cuối cùng những tu viện Phật Giáo ở phương Tây có thể được thành
lập trong hình thức tương tự như một số tu viện của Cơ Đốc Giáo. Thế
thì, tôi nghĩ sẽ không có bất cứ sự khó khăn nào. Họ có thể dành trọn cả
ngày để thiền quán.
13.- PICO IYER: Hiện nay, chắc rằng ngài đã dành thời gian
của mình để nói với những người không Phật Giáo hơn là những người Phật
tử, vì ngài du hành quá nhiều và ngài nói chuyện đến quá nhiều người hội
kiến khác nhau.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Vâng có lẻ, vâng có lẻ thế. Bất cứ khi nào
tôi có cơ hội để nói chuyện hay thuyết giảng ngoài cộng đồng Tây Tạng,
mối quan tâm căn bản của tôi là với đạo đức thế gian. Tôi đã phân biệt
giữa tâm linh tín ngưỡng và tâm linh không tín ngưỡng – chỉ đơn giản là
một con người tốt , một cá nhân với trái tim nồng ấm, một cá nhân với ý
thức trách nhiệm. Thông thường tôi nhấn mạnh đạo đức thế tục, và điều
này dường như hữu ích. Tôi giải thích những giá trị căn bản của con
người, hay những phẩm chất tốt đẹp của con người, như lòng từ bi, và tại
sao những điều này là quan trọng. Tôi giải thích rằng cho dù con người
có tín ngưỡng hay con người không tín ngưỡng là tùy thuộc trên cá nhân,
nhưng ngay cả không có tôn giáo, chúng ta vẫn có thể là một con người
tốt.
Tôi chú ý thấy đại đa số thính chúng cảm kích điều này – có hay không
có tín ngưỡng, hãy chỉ là một con người tốt. Người ta dễ lĩnh hội hơn.
Điều ấy là quan trọng. Phần lớn nhân loại trên thế giới là những người
không tín ngưỡng, và chúng ta không thể cải lý với họ và nói với họ rằng
họ phải là những người có tín ngưỡng. Không! Không thể được!
Nói một cách thực tiển, đa số nhân loại sẽ tiếp tục là những người
không tín ngưỡng, và điều này chẳng hề gì. Không có vấn đề gì! Vấn đề là
phần lớn đã đánh mất hay quên lãng những giá trị nhân bản sâu sắc,
chẳng hạn như lòng từ bi và ý thức trách nhiệm. Rồi thì chúng ta thật sự
đối diện với một vấn đề. Đó là sự quan tâm to lớn của chúng ta. Bất cứ
nơi nào có một xã hội hay một cộng đồng hay một gia đình mà không có
những phẩm chất tốt đẹp của con người, thế thì ngay cả một gia đình đơn
lẻ cũng không thể là một gia đình hạnh phúc. Điều đó hoàn toàn rõ ràng.
Những cảm xúc nào đấy, chẳng hạn như thù hận, tạo nên một ranh giới rõ
rệt của “chúng tôi” và “bọn họ” như vậy. Lập tức, có một cảm nhận về kẻ
thù. Có quá nhiều tranh đua, quá nhiều cảm giác tiêu cực đối với láng
giềng của quý vị, và về phía láng giềng của quý vị, cũng có một thái độ
tiêu cực đối với quý vị? Thế rồi điều gì xãy ra? Quý vị bị bao vây bởi
kẻ thù, nhưng kẻ thù là sự sáng tạo của quý vị!
Mới gần đây tôi đã nhấn mạnh qua nền kinh tế hiện đại, và cũng qua
truyền thông và giáo dục, thế giới bây giờ lệ thuộc hổ tương, liên kết
lẫn nhau. Dưới những hoàn cảnh như thế, khái niệm về “chúng tôi” và “bọn
họ” đã mất: tổn hại láng giềng của quý vị là thật sự tổn hại đến quý
vị. Nếu quý vị làm những việc tiêu cực đối với láng giềng của quý vị,
điều đó thật sụ tạo nên sự khổ đau của chính quý vị. Và giúp đở họ, biểu
lộ sự quan tâm đến lợi ích của người khác – thật sự đây là những nhân
tố quan trọng cho chính hạnh phúc của quý vị. Nếu quý vị muốn có một
cộng đồng tràn đầy niềm vui, tràn ngập tình thân hữu, quý vị phải tạo
điều kiện cho nó có thể sinh trưởng. Nếu quý vị tiếp tục tiêu cực, và
trong khi lại muốn thêm những nụ cười và tình thân hữu với láng giềng
của quý vị, điều đó vô lý. Nếu ông muốn láng giềng thân tình hơn, ông
phải tạo nên cái không khí như thế. Rồi thì người ta sẽ đáp ứng.
14.- PICO IYER: Do thế chúng ta cần phải được nhắc nhở về những trách nhiệm căn bản nhất, nền tảng nhất.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Đây là sự nhất mạnh chính của tôi. Tôi thật
sự cảm thấy điều quan trọng là thúc đẩy những nguyên tắc đạo đức thế
tục. Đấy là những gì chúng ta thật sự cần đến. Những cảm xúc hay hành
động ấy đem đến một cách thiết yếu hạnh phúc hay sự toại nguyện, chúng
tích cực. Bởi vì chúng ta muốn hạnh phúc. Những cảm xúc và hành động mà
cuối cùng đem đến khổ đau, chúng ta phải xem như tiêu cực. Do vì chúng
ta không muốn đau khổ. Đây là những giá trị căn bản của con người –
không liên hệ với Đấng Tạo Hóa, không có liên hệ với Đức Phật.
15.- PICO IYER: Ngài có lo lắng hay không rằng trong cộng
đồng Tây Tạng, có quá nhiều trách nhiệm trên vai cá nhân ngài ngay cả
nếu ngài cố gắng để trãi trách nhiệm đến ngày càng nhiều người hơn,
người ta miễn cưỡng tiếp nhận nó bởi vì người ta tiếp tục ngưỡng vọng
đến ngài cao độ như thế? Thật khó khăn để thay đổi những niềm tin lâu
đời như vậy.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Vâng, điều ấy đúng. Tôi thường nói với mọi
người “Quý vị phải lãnh lấy trách nhiệm và hành động giống như tôi không
hiện hữu.” Sớm hay muộn gì ngày ấy sẽ đến, một cách dứt khoát là như
thế.
16.- PICO IYER: Ngài phải quan tâm về những gì xãy ra khi
ngài không hiện diện nữa – có khả năng là Bắc Kinh sẽ chọn một vị Đạt
Lai Lạt Ma cho chính họ.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Không, không có nhiều rắc rối! Về lâu về
dài, vâng, những người ở Bắc Kinh muốn kiểm soát việc lựa chọn vị Đạt
Lai Lạt Ma tương lai. Cũng có khả năng sẽ không có bất cứ vị Đạt Lai Lạt
Ma nào nữa – theo một số tin tức, Bắc Kinh đang suy nghĩ như thế. Okay.
Bất cứ điều gì họ thích, họ có thể làm. Không ai có thể cản họ. Nhưng
điều ấy không ảnh hưởng đến tâm tư của người Tây Tạng. Cho nên chẳng hề
gì.
17.- PICO IYER: Ngài không thể làm gì để bảo vệ cho sự hiện thân tái sinh của ngài đối với những người Trung Cộng chứ?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Những người ở Bắc Kinh chắc chắn sẽ công
nhận một Đạt Lai Lạt Ma, nhưng đối với người Tây Tạng, đó sẽ không phải
là Đạt Lai Lạt Ma. Họ sẽ không chấp nhận người ấy. Vì thế tôi không quan
tâm nhiều. Và chính thể chế Đạt Lai Lạt Ma – cho dù nó có nên tiếp tục
hay không – điều ấy tùy vào người Tây Tạng. Ở tại một phạm vi nào đấy,
thể chế sẽ chấm dứt. Điều đó không có nghĩa là nền văn hóa Phật Giáo Tây
Tạng sẽ chấm dứt. Nền văn hóa Phật Giáo Tây Tạng sẽ tiếp tục, và phải
duy trì, cho đến khi nào người Tây Tạng còn hiện hữu. Nhưng những thể
chế đến và đi, đến và đi.
18.- PICO IYER: Ngày nay, rất nhiều người muốn nói về ngài và
người ta có thể có những duyên cớ khác nhau hoàn toàn đa dạng. Có phải
đấy là một vấn đề khó khăn?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Đối với tôi không có khác biệt gì. Dĩ
nhiên, đôi khi người ta có những động cơ khác nhau, điều ấy là có thể,
nhưng đối với tôi không có vấn đề gì. Tôi đối xử với mỗi con người giống
nhau, cho dù là những nhân vật cao cấp hay những hành khất – không có
gì khác biệt, không có sự phân biệt.
19.- PICO IYER: Trong những vị trí tương tự, ngài thường nói
rằng điều quan trọng là phải thử nghiệm lý trí, và không chấp nhận mọi
thứ một cách tự động. Tôi tự hỏi có phải càng ngày càng có nhiều người
có khuynh hướng đón nhận ngài như vị một đạo sư, và chỉ chấp nhận mọi
điều ngài nói ra.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Vâng. Một loại tín ngưỡng mù quáng! Vâng,
điều ấy cũng xãy ra. Nhưng tôi không bao giờ cảm thấy tôi là một vị
thầy. Tôi chưa bao giờ chấp nhận bất cứ người nào là đệ tử của tôi, kể
cả những người Tây Tạng. Tôi thường xem họ như một người pháp lữ của
tôi. Trong một ít trường hợp ngoại lệ, nếu chúng tôi đã biết nhau trong
nhiều năm – nếu có một loại tin cậy chân thành nào đấy trên căn bản của
sự tỉnh thức – rồi thì đôi khi tôi chấp nhận là đạo sư của họ, và họ tự
xem như đệ tử của tôi. Nhưng thông thường tôi xem họ như những người bạn
tâm linh của tôi. Rất nhiều người ngoại quốc thỉnh cầu tôi chấp nhận họ
như đệ tử của tôi. Và tôi nói, không cần loại công nhận như thế. Chỉ là
pháp lữ của tôi là lành mạnh hơn, là tốt hơn, và tôi cũng cảm thấy
thoãi mái hơn nhiều. Thông thường đấy là sự đáp lại của tôi khi ai đấy
thỉnh cầu tôi chấp nhận họ như đệ tử.
20.- PICO IYER: Một nhà thơ người Anh có lần nói, “Một ít
kiến thức là một điều nguy hiểm.” Tôi tự hỏi có phải văn hóa Tây Tạng và
đạo Phật Tây Tạng là khó tránh khỏi những sự xuyên tạc hơn hay không,
bởi vì nhiều người trên thế giới bây giờ chỉ biết một ít về chúng.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Vâng. Có một số cơ hội mới để lạm dụng phạm
vi này. Trong lĩnh vực y khoa của Tây Tạng, trong một số nghệ thuật Tây
Tạng, cũng như trong Phật Giáo, một số người đang làm bậy mà không có
kiến thức thích hợp. Một số người Tây Tạng sống ở Ấn Độ hay Nepal mà
không có quá trình học hỏi giảng dạy, nhưng sau vài năm ở phương Tây, họ
trở thành những đại lạt ma, nhưng khi người ta đến Ân Độ hay Nepal và
hỏi một người Tây Tạng nào đấy, “vị lạt ma như thế như thế đang ở đâu?”
Người Tây Tạng không biết, và đôi khi nói, “Đó không phải là lạt ma,
không phải là một vị thầy lớn.” Nó đã xãy ra, nhưng okay, không hề gì.
Cho đến khi mà nó làm lợi ích cho những người nào đấy, điều ấy tốt thôi.
21.- PICO IYER: Có nhiều tài tử minh tinh thích thú với Đạo
Phật, và, như ngài biết, có ngay cả những tu sĩ Tây Tạng đã hiện diện
trên những mục quảng cáo và tạp chí thời trang. Tôi tự hỏi, có phải khi
Tây Tạng được biết đến nhiều hơn, điều ấy đã trở thành một phức tạp vì
người ta liên kết Tây Tạng với những người giàu có và nổi tiếng hay
không?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Nếu có những người lợi dụng người Tây Tạng
hay hoàn cảnh Tây Tạng vì lợi ích riêng của họ, thì chúng tôi chẳng có
thể làm gì nhiều. Điều quan trọng là đối với chúng tôi không liên hệ hay
kết hợp với những người này vì sự thích thú riêng của mình.
Một số phóng viên tò mò về những tài tử minh tinh, những người đang
biểu lộ một sự hấp dẫn nhiệt thành về Đạo Phật. Thực tế, họ hàm ý rằng
tôi gần như đang trở thành một người nổi tiếng. Nhưng cảm giác của tôi
là tôi không quan tâm về quá khứ của người ta, cho đến khi mà nào mà họ
vẫn có động cơ chân thành, cởi mở, và mong muốn trong sạch. Dĩ nhiên,
rồi thì, tôi sẽ cho họ một cơ hội,và tôi sẽ đối đãi với họ như một người
bạn. Tôi không quá quan trọng đến quá khứ của họ là gì.
Điều quan trọng là về phía chúng tôi, động cơ của chúng tôi phải thật
là rõ ràng, phải thật là chân thành. Một cách cá nhân, tôi là một tu sĩ
Đạo Phật,. Tôi là một đệ tử của Đức Phật. Từ quan kiến ấy, sự gặp gở một
người với tâm linh tìm cầu giản di, vô tư, chân thành là quan trọng hơn
gặp gở một chính trị gia hay một vị thủ tướng. Những phóng viên này
thường quan tâm chính trị như điều gì đấy quan trọng hơn cả, vì thể gặp
gở với một chính trị gia trở thành điều gì rất nổi bật với họ. Đối với
tôi, sự gặp gở với một người bình thường, làm điều gì đấy cống hiến đến
sự hòa bình của tâm thức, đến sự tỉnh thức sâu xa hơn về giá trị của đời
sống con người – điều ấy, tôi cảm thấy là rất quan trọng. Khi tôi thấy
một kết quả nào đấy, thế rồi tôi nghĩ, “Hôm nay tôi đã làm nên một sự
cống hiến nho nhỏ nào đấy.”
22.- PICO IYER: Ngài có một cuộc sống phức tạp như thế, vì có
nhiều vai trò khác biệt mà ngài phải thực hiện. Vai trò nào ngài thấy
khó khăn nhất?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Gặp gở những nhà chính trị là một kinh
nghiệm mà tôi cảm thấy quả là khó khăn. Tôi phải gặp gở những người này
và kêu gọi họ, nhưng không có điều gì cụ thể mà tôi có thể nói với họ về
Tây Tạng bởi vì tình trạng quá phức tạp. Vấn đề là quá lớn mà ngay cả
những lĩnh tụ này nếu muốn hổ trợ một cách chân thành, thì họ không thể
làm bất cứ điều gì! Nhưng nếu tôi không gặp gở họ, điều đó cũng là sai.
Tốt hơn là gặp gở.
Điều tệ hại nhất là đôi khi một hình thức nghi lễ nào đấy cũng liên hệ.
Mà việc ấy tôi quan tâm. Một lần ở Salzburg, người ta mời tôi nói
chuyện tại một lễ hội, và tôi nói với họ một vài suy nghĩ thông thường
của tôi, về những khó khăn, khoảng cách giữa người nghèo và người giàu,
và những thứ như thế. Cuối cùng, Thủ tướng Áo đã nói rằng tôi đã phá vở
tất cả những điều kiêng kỵ. Đấy là một lễ hội, vì thể đáng lẻ tôi phải
có những lời ca tụng nào đấy, những lời tốt đẹp nào đấy, mà chúng được
mong đợi.
23.- PICO IYER: Cũng là một điều tốt để đề cập những đề tài nghiêm chỉnh nào đấy.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Tôi đã cảm thấy, ở đây mọi thứ đều rất dễ
thương, rất xinh đẹp, nhưng cùng lúc ấy, con người ở những phần nào đấy
của thế giới đang vẫn đối diện đói kém. Vì thế đây là khoảng cách – giàu
và nghèo, Bắc và Nam – mà tôi đã nói đến. Đấy dường như là sự thân mật
của tôi – tính chất không hình thức căn bản của tôi – đôi khi giúp người
ta. Một số vấn đề này cũng ở trong tâm thức của họ, nhưng họ không thấy
có thể nói ra dễ dàng về chúng. Có lẻ thế.
24.- PICO IYER: Ngài có thất vọng với những gì mà những chính phủ trên thế giới đã hành động cho Tây Tạng không?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Dĩ nhiên, tôi cảm thấy ho có thể làm hơn
nữa, nhưng cùng lúc, tôi thấy một cách rõ ràng những khó khăn của họ.
Trung Hoa là một nước lớn, một quốc gia rất quan trọng, vì thế người ta
không thể phớt lờ Trung Hoa. Ông phải giao dịch với Trung Hoa.
Cô lập Trung Hoa là hoàn toàn sai lầm. Trung Hoa phải được đưa vào dòng
chảy chính của cộng đồng thế giới. Trong lĩnh vực kinh tế, chính Trung
Hoa muốn tham gia, nhưng chúng ta trong cộng đồng thế giới cũng có trách
nhiệm đạo đức để đem Trung Hoa vào dòng chảy chính của nền dân chủ thế
giới, mà chính những người Trung Hoa cũng muốn thế. Khi giao dịch với
Trung Hoa, chúng ta cần tạo sự tin tưởng chân thành hổ tương, và trong
điều ấy, chúng ta phải làm những điều sai lầm này được thấy rõ. Những
vấn đề nào đấy về nguyên tắc phải thật kiên định, trong không khí thân
hữu.
Tôi cảm thấy chướng ngại lớn nhất là sự nghi ngờ của Trung Hoa, quá
nghi ngờ. Vì thế cho đến khi sự nghi ngờ này còn tồn tại, các bạn không
thể giải quyết vấn đề này. Do vậy đầu tiên là phải đánh tan sự nghi ngờ,
rồi thì sự quan hệ gần gũi, sự tiếp xúc thân cận. Không đối đầu, mà tốt
hơn là thương nghị và tác động qua lại.
Vì thế ông thấy, những mối quan hệ với Trung Hoa đối với những quốc gia
phương Tây này là rất tế nhị, rất phức tạp. Dưới những tình huống như
thế, tôi cảm thấy tất cả những sự hổ trợ mà chúng tôi nhận được rất, rất
là khích lệ. Chúng tôi không có tiền bạc, chúng tôi không có dầu mõ,
chúng tôi không có gì để đóng góp. Tây Tạng là một quốc gia nhỏ bé,
chúng tôi bị Trung Hoa bắt nạt, và chúng tôi đã từng khổ đau với nhiều
sự vi phạm nhân quyền và tàn phá. Sự quan tâm của thế giới đến với chúng
tôi không phải vì sự hấp dẫn kinh tế hay địa dư nhân văn chính trị, mà
hoàn toàn từ cảm giác nhân bản và quan tâm cho công lý. Tôi nghĩ điều ấy
rất đáng khích lệ. Đấy là một sự hổ trợ chân thành đến từ trái tim. Tôi
nghĩ đấy là một điều to tát.
Tôi nói với thính chúng một ít lý do tại sao mà họ hổ trợ cho Tây Tạng.
Một là sinh quyển học. Do bởi độ cao và khí hậu khô khan của Tây Tạng,
một khi sinh quyển bị tổn hại, nó phải cần một thời gian dài hơn để hồi
phục. Người Trung Hoa rất hăm hở để khai thác và khả dĩ thiệt hại là lớn
lao. Bởi vì quá nhiều con sông quan trọng bắt nguồn từ Tây Tạng, điều
này cuối cùng tác động những vùng rộng lớn trong bộ phận này của thế
giới.
Thứ hai, văn hóa Tây Tạng, nền văn hóa Phật Giáo, hình thành nên một
cung cách nào đấy của đời sống, căn cứ trên những mối quan hệ hòa bình
với đồng chủng nhân loại, những mối quan hệ hòa bình với thiên nhiên,
những mối quan hệ hòa bình với động vật. Tôi nghĩ rằng loại văn hóa ấy
là cần thiết, hữu ích, cho toàn thể thể giới. Một di sản văn hóa như
thế, có thể hổ trợ cho hàng triệu người, mà bây giờ đang đối diện với sự
diệt chủng.
Cuối cùng, nếu chúng ta tin tưởng trong những giải pháp hòa bình qua
bất bạo động, thế thì chúng ta phải hổ trợ cho sự thành công cho sự đấu
tranh của Tây Tạng, mà đấy đã là một sự tiếp cận bất bạo động ngay từ
lúc khởi đầu. Nếu nó thất bại, rồi thì nó sẽ là một sự thất bại trên mức
độ toàn cầu cho một phương thức mới của đấu tranh cho tự do qua bất bạo
động. Con đường duy nhất để giải quyết xung đột là qua đối thoại, qua
những nguyên tắc bất bạo động. Một khi sự đấu tranh bất bạo động của Tây
Tạng cuối cùng thành công, nó có thể là một kiểu mẫu cho vấn đề ấy.
25.- PICO IYER: Thưa ngài, ngài có nghĩ là ngài sẽ thấy Tây Tạng trở lại?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Ô vâng, một cách chắc chắn! Một cách chắc
chắn. Nếu tôi không chết đêm nay hay trong một vài năm nữa. Ô, dứt
khoát. Năm năm nữa, mười năm nữa, tôi nghĩ mọi việc sẽ thay đổi. Tôi
nghĩ đấy là hy vọng thật sự.
26.- PICO IYER: Những thử thách mà ngài đã đối diện hơn 30 – 40 năm qua – có phải đấy là bộ phận nghiệp chướng của Đạt Lai Lạt Ma?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Vâng, dĩ nhiên. Và cũng là nghiệp chướng thông thường, tôi nghĩ thế.
27.- PICO IYER: Vậy thì có phải điều ấy có nghĩa là có một loại mục tiêu hay lý do nào đấy cho những khó khăn phải đối diện?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Mục tiêu, tôi không biết. Điều ấy rất là rất
là huyền bí, rất khó để nói. Những hậu quả nghiệp chướng này – trong
những trường hợp nào đấy, chúng có một ý nghĩa nào đấy, một giá trị nào
đấy.
Nhưng thật hữu ích để nhìn vào những thảm họa từ một quan điểm khác, vì
thể sự chán chường tinh thần của ông có thể giảm bớt. Thí dụ, thảm kịch
của chúng tôi –trở thành những người tị nạn, vô số sự tàn phá trên quê
hương chúng tôi – điểu này cũng mang đến cơ hội mới. Nếu chúng tôi vẫn ở
Tây Tạng, Phật Giáo Tây Tạng sẽ không được biết ở thế giới bên ngoài
như thế này. Từ quan điểm ấy, càng phơi bày, càng thấy khá hơn.
28.- PICO IYER: Đối với thế giới, đây là một lợi ích lớn, bởi vì trước đây chúng tôi không thể tiếp cận với Tây Tạng.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Kiến thức về Tây Tạng và Phật Giáo Tây Tạng
bây giờ hiện hữu trên thế giới do bởi thảm kịch đã xãy ra với Tây Tạng.
Vì thế có một kết quả tích cực của điều ấy.
29.- PICO IYER: Và phía sau điều ấy không tránh khỏi có một ý
nghĩa lớn rằng những người nào đấy với trái tim chân thành có thể học
hỏi rất nhiều, nhưng cũng sẽ có những sự xuyên tạc.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Sự thật có mãnh lực của nó. Do vậy khi thời
gian trôi đi, điều gì đấy chân thật bắt đầu lớn lên, trở thành ngày càng
mạnh mẽ hơn. Giống như chính nghĩa của Tây Tạng, hay cũng như vị trí
của tôi với Phật Giáo Tây Tạng, hay một số hoạt động nào đấy của chúng
tôi ở Ấn Độ. Vào lúc ban đầu, có lẻ nó không quá phổ biến, nhưng khi
thời gian trôi qua, nó trở nên được chấp nhận hơn sự mong mõi. Khi điều
gì đấy chân thật, bản chất đúng đắn của nó trở nên ngày càng rõ ràng
hơn.
30.- PICO IYER: Câu hỏi cuối cùng của tôi: Ngài luôn luôn vô
cùng thiện xảo trong việc tìm ra một sự gia trì hay một sự giáo huấn
trong bất cứ điều gì xãy ra, ngay cả trong khổ đau. Tôi đã tự hỏi, điều
gì là đau buồn nhất đã xãy ra cho ngài trong đời sống của ngài?
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Tôi nghĩ khi tôi rời Norbulingka để lưu vong
vào lúc nửa đêm hôm ấy, và tôi đã bỏ lại một số người bạn thân của tôi,
và một con chó. Rồi thì một lần khác nữa khi tôi chào lần cuối cùng
những người cận vệ của tôi, những người quyết định trở lại Tây Tạng –
điều đó có nghĩa là đối diện với cái chết, hay những gì tương tự như
thế. Do vậy, đây là hai trường hợp dĩ nhiên là rất buồn. Nhưng cũng là,
một số trường hợp bây giờ khi những người mới đến từ Tây Tạng kể lại câu
chuyện của cuộc đời của họ, và những sự tra tấn, và rồi ngập tràn nước
mắt. Đôi khi, tôi cũng khóc. Nhưng thông thường, nước mắt của tôi chảy
ra trong một hoàn cảnh khác – đó là khi tôi nói về từ bi, lòng vị tha,
và về Đức Phật. Tôi thường trở nên hoàn toàn rất nhạy cảm thế là nước
mắt tuôn ra.
Nhưng tôi nghĩ điều đau buồn tương đối có thể nhận thức được. Từ một
quan điểm rộng rãi hơn của Phật Giáo, khổ đau là bản chất tự nhiên của
toàn bộ sự hiện hữu sinh tử. Do thế, khổ đau là triệu chứng của luân
hồi. Điều ấy cũng thật là hữu ích. Đó là tại sao tôi có thể duy trì niềm
an bình của tâm tư!
31.- PICO IYER: Cảm ơn ngài rất nhiều.
ĐỨC ĐẠT LAI LẠT MA: Cảm ơn nhé.
For twenty-five years, Pico Iyer has covered His Holiness the Dalai
Lama and the Tibetan situation for Time, The New Yorker, The New York
Review of Books, and The New York Times Op-ed page.
Over Tea with the Dalai Lama, Pico Iyer, Shambhala Sun, November 2001
Tuệ Uyển chuyển ngữ - 27/10/2010
No comments:
Post a Comment