Posted on 08.05.2013 by nguyentrongtao
BÙI MAI HẠNH
Dợm
bước vào căn phòng tối. Chào. Có tiếng đáp vọng ra từ trong màn. Nhạc sĩ
Ngọc Đại vừa đi bán đĩa “Cái nường 8x” về, còn đang nghỉ lại sức. Tôi
bảo ông cứ nằm đấy, tôi sẽ mang máy tính và ghi âm đến cạnh giường, OK?
Ngọc Đại – Bùi Mai Hạnh
Bùi Mai Hạnh: Ở thời
điểm rối loạn thông tin, lòng người tim người như bị luộc chín bởi cái
vạc dầu tin đồn sôi sùng sục những thông tin không thể phân biệt thật
giả, bỗng nhiên xuất hiện Thằng Mõ… Ngọc Đại đi rao bán “Cái nường 8x”
là một hoạt cảnh đa nghĩa, buộc người ta phải động não, (trừ những bộ
não đã chết).
ThằngMõ định khuấy động giấc ngủ trưa
của làng quê Việt đang chìm đắm trong cơn mộngmị chăng? Tính giễu nhại
dân gian qua Ngọc Đại trở thành một biểu tượng nghệthuật mang màu sắc
hậu hiện đại. Tôi đồ rằng, Thằng Mõ này là hậu duệ của chàngĐông-ki-sốt?
Có phải thế không?
Nhạcsĩ Ngọc Đại: Cái
chuyện này, đặt thành điều nhưthế, thì đấy là tùy mọi người thôi. Mình
chỉ nghĩ là, cái thằng mõ ấy, khi làmviệc với những người cộng tác, đặc
biệt anh Nhất Lý, tính đến chủ đề của nó,tên là gì, đầu tiên nó là Tổ
quốc, thấy nó không đúng hoặc đúng mà chưa thích.
Thằng mõ là một cái tự nhận thôi, tự
thânthôi, thấy nó đúng với hình ảnh đó. Chỉ có điều, thằng mõ ở trong
vấn đề nộidung nghệ thuật và hình thức của nó thì đây là một cái cá
nhân. Trước tiên, đólà tiếng nói cá nhân đã từng sống trong lịch sử
chiến tranh, lịch sử 60 năm củaViệt nam. Thằng mõ là tiếng nói được cô
lại, được hiểu như một cách từng trải,như là điều phải xảy ra ngày hôm
nay. Nó là một sự vận động tự thân.
Khi sáng tác ra thì nó nằm ngoài ý thức,
nóchỉ là cảm giác, cảm giác không thể không viết, không thể không rung
bút màviết, đấy là những cảm giác về đời sống cộng đồng xã hội Việt Nam
mà mình từngtrải, thấy mình không viết thì sẽ bị nổ tung mất thôi. Cái
viết này nó hoàntoàn vô thức. Khi viết cái nhạc này, trên lời thơ của
nhà thơ Nguyễn ĐìnhChính, thì hoàn toàn là một cảm giác mạnh, cảm giác
chạm đến tất cả mọi khíacạnh của đời sống, mà không thể không viết, mà
nó vỡ ra thôi.
Khi lựa chọn tên CD “Thằng Mõ”, ý thức
vănhóa đã được hình thành. Thằng mõ, như bạn biết, nó là tên gọi của một
sinh hoạtđời sống văn hóa. Mình thích thằng mõ, thứ nhất, mình tự thấy
mình giống nhưhình tượng của thằng mõ, ông bà mõ thời xưa. Đồng thời,
cũng có suy nghĩ, mìnhtự cho mình cái quyền, lúc này, khi đã từng trải
từng sống, mình tự cho mìnhcái quyền không ai kiểm duyệt được nữa. Đấy
là cái cảm giác ý thức.
Kiểm duyệt với mình là thứ buồn cười
quárồi, mình đã vướng vào cái đó, sống trong cái xã hội Việt Nam đương
đại, mìnhđã bị như thế và bây giờ mình phải tự cởi trói cho mình. Đấy là
cái ý thức. Cònnhững chuyện trên bạn vừa nói, thì, âu cũng là những
phân tích, và đặt điều nhưthế, mình thấy rất hay, đấy là một ý kiến hay.
- Khiếp,thiếu gì thứ rao bán mà tại sao ông phải rao bán “cái nường” chứ? Ông định ámchỉ cả xã hội này là một ổ điếm à?
- Xã hội này, theo mình nghĩ, nó còn tệ
hơnlà ổ điếm. Nó là điếm, điếm toàn phần. Nó giống như là nhật thực toàn
phần ấy.Nói thẳng ra là như vậy. Bởi vì điếm là thế này: Người ta không
bao giờ làmnhững điều tự thú với bản thân, kể cả sự thật và không thật,
sự ác lẫn sựthiện, không bao giờ được công bằng mạch lạc trong cái xã
hội bây giờ.
-Thằng mõ chõ loa vào tận cổng nhà
các ông ăn tiên chỉ trong làng bắt họ mua cáinường 8 X, trong khi người
ta đang cố chặn thông tin từ các mạng xã hội, tạisao họ không tóm cổ
Thằng mõ nhỉ? Có vẻ như thông điệp của Thằng mõ không có gìhiểm nguy?
- Đây là một sự lựa chọn rồi, những thứ
bạngợi ý ra như sự hiểm nguy thì, đây là sự lựa chọn của bản thân rồi.
Là sự lựachọn duy nhất để mình có thể nói được tiếng nói của mình. Động
chạm đến đâu, cógì hay không có gì, đó là sự lựa chọn của đời sống.
Nó có hai vấn đề, thứ nhất, mình tự đi
bánbởi vì ai sẽ bán cho mình đây. Mình bán để thu lại cái tiền mình sản
xuất. Hailà, có nhờ người bán thì cũng chả ai bán cho mình cả. Bởi vì
người ta sợ. Mìnhcũng không thể gửi đến các nhà phát hành để họ bán cho
mình được. Vậy thì cáchnày, mình cho rằng, nó vừa đúng trong đời sống
của mình, vì mình cần có tiền đểsống. Thực chất, nếu bạn hiểu thực về
đời sống của mình thì, sáu năm gần đây,mình sống không có thu nhập.
Việc thu lại tiền để sống thì, mình cũng
cóthái độ là bán để kiếm tiền sống chứ không phải là không. Mình thấy
đấy làchuyện bình thường. Mình muốn nói, đấy là cái tự do tuyệt đối của
mình thôi.Nếu gửi người bán thì, đấy không phải là câu chuyện của thằng
mõ. Vì thằng mõkhông phải như thế. Đấy chỉ là cái bên ngoài của nó thôi.
Còn cảm giác bêntrong là, mình cần biết cảm giác có tiền, hay người ta
từ chối mình, hay ngườita mua, hay người ta phản hồi, tất cả mình đều
lắng nghe, đều chấp nhận.
- Đãcó phản hồi gì chưa?
- Sau ba tuần đi bán dưới tư cách cá
nhân,núp dưới văn hóa thằng mõ như thế, mình thấy có nhiều phản hồi
không trực tiếp,rất ít trực tiếp, nhưng cũng có những phản hồi rất là
thích thú.
- Ôngcó thể cho ví dụ?
- Ví dụ, sự im lặng của họ cũng làm
mìnhthích thú. Tất cả, thường là người ta nghe, và người ta im lặng. Và
mình thìcũng không quen hỏi. Thứ nhất, im lặng là gì, về thông tin, cái
thông tin vềđời sống hằng ngày. Thông tin từ họ rất ít dù là khen hay
chê. Cái đó bạn phảitự nghĩ! Rằng là, đấy, cũng như bạn nói đấy (để
link), chắc là cái nỗi sợ quánhiều, quá lớn, hoặc là vì những hệ lụy, mà
họ không nói.
Một vài trường hợp, khi họ đến nghe
trựctiếp, thì họ nói, thật là tuyệt vời thật là đáo để! Nhưng rất ít khi
mình đượchọ trực tiếp gọi điện. Mình nghĩ, cái thông tin này (tôi nghĩ
là Ngọc Đại muốnnói đến thông điệp của “Thằng Mõ” – BMH) cần thời gian,
để tất cả được nghe,thì sẽ có trao đổi với chính cá nhân mình hoặc trên
thông tin (chỗ này Ngọc Đạimuốn nói đến truyền thông đại chúng chăng –
BMH). Mình nghĩ câu chuyện này,mình muốn có trao đổi, đó là mong muốn
của mình nhưng đến giờ này thì chưa, gầnnhư là không có.
- Catừ của “Thằng Mõ” này mới ghê gớm
làm sao! Nó có thể khiến các đấng mày râubảnh bao và các tiểu thư đức
hạnh chỉ có nước chết vì xấu hổ. Nghe mà cười ranước mắt. Hình như ông
đã có một cú sốc tinh thần như thế nào đó khi sáng tácnó? Ông có muốn
thiên hạ có được cái hiệu ứng nghệ thuật như khi ông đọc “Chẹcchẹc” của
Nguyễn Đình Chính?
- Cái này thì không thể nói có hay
khôngcó. Mình chỉ có thể nói về cảm giác của mình thôi. Thế này, mình có
theo dõithi ca Việt Nam những năm gần đây, phải nói rằng, chưa có tác
động nào đến cảmxúc, tâm thức một cách mạnh mẽ và tử tế như tác động mà
nhà văn Nguyễn ĐìnhChính đã đem đến qua “Chẹc chẹc”. Còn người ta nói, ố
là là, mõ tục mõ thô tục,thì chắc là, những người đó bị rào cản thôi.
Chứ thực ra, đi sâu vào thơ củaChính, trong thằng mõ mà tôi chuyển thể
sang thì, đấy là nỗi đau, là tinh thầnsống, là hạt nhân sống đang còn có
hi vọng.
Dưới cái vỏ đó, những ca từ bạn cho là
tụctĩu đó, tôi cho là, mọi người phải nghe đã. Tôi thì không cho đó là
tục tĩu.Tôi chỉ thấy một sự đau đáu, thảng thốt, phải phát ra, không thể
khác được. Ởđó, nó có một nỗi đau của một lịch sử sống, một giai đoạn
sống, dưới nỗi đauđó, là những cái gì thật đẹp đẽ, thật thánh thiện. Nếu
mọi người hiểu được nhưtôi thì thật là tuyệt vời, nhưng mà rất tiếc,
rất tiếc, không phải là nhiềulắm.
Người ta dùng lý luận câu chữ để bình
phẩmvề nó (tập thơ “Chẹc chẹc” – BMH), nhưng mà, xin lỗi, tôi cho rằng,
một sốngười đã bình luận, chẳng qua họ dùng ngòi bút để biểu diễn quan
điểm của họ màthôi. Đéo phải là họ vào được thơ Chẹc của Chính. Họ dùng
ngòi bút để họ khoekhoang cái nhận thức của họ, khoe khoang cái lập luận
của họ, trình bày cáiquan điểm của họ. Ủng hộ hay không ủng hộ, tôi cho
cái đó cũng không quantrọng, mà tự tâm họ chưa đọc được thơ Chính, thực
chất họ như vậy.
Tôi có theo dõi khá nhiều những nghị
luậntrên mạng về tập thơ này, các nhà thơ như Vũ Quần Phương, như Thanh
Thảo, mộtsố người đại diện cho Việt Nam hay một số nhà thơ ở Mỹ viết,
nhưng tôi cho là,các ông ấy vẫn đang ngụy trang, ủng hộ hay chê bai thì,
vẫn đang đứng ngoài tậpthơ Chẹc, không vào được tập thơ Chẹc. Đấy là
nỗi buồn của tôi. Họ phải bỏ quacái tầng đó thì mới thấy nhân dân đồng
bào là cái gì, tổ quốc là cái gì, thấymình phải sống tử tế thế nào, chứ
không phải chỉ dùng câu chữ để nghị luận,rằng đấy là tân cổ điển hay tân
hình thức hay là cái gì đó.
Tôi cho những cái đó nằm ngoài thơ
Chính.Điều đó làm tôi càng đọc càng buồn. Nếu ai cũng dũng cảm, với tất
cả những nănglượng trong thơ như thế, thì thật là hay. Thật là đơn giản.
Và có thể từ nhữngcái đơn giản như vậy, chuyển thành những cảm giác đẹp
đẽ như vậy, thì có thể sẽcó những năng lượng khác, sẽ rất tuyệt vời mà
mình không thể biết trước được.Thành ra, nghe nhạc của tôi cũng thế.
Người ta nói, nhạc của ông thì vẫn cátính và sang trọng, nhưng mà tại
sao ông lại phổ thơ Chính, thì xin lỗi, tôi đéotrả lời. Vì những người
như thế tôi đéo trả lời vì nhạc họ đéo hay đéo biết,thơ cũng chỉ hiểu
đến thế thôi, thì làm sao tôi trả lời được.
Tầng lớp nghe của Việt Nam giờ này có
mộtsố thôi, không nhiều. “Thằng Mõ” ra sẽ giải quyết phần nào, trong cảm
nhận, vàtôi rất tự tin về điều đó, rằng mọi người sẽ tử tế hơn, nhìn
vào lương tâm mìnhđể thấy, không dùng âm nhạc hay ca từ để hằn học, mà
thấy đằng sau đó là mộtcái gì đó sáng sủa. Rất đáng gọi là…, rất đáng
nghe, chứ không phải như họbàn. Tôi cho rằng, họ phải bóc tất cả những
thói quen cũ về thái độ mỹ học vàquan điểm âm nhạc, đặc biệt là quan
điểm giai cấp. Cái này là rất bẩn, cực kỳbẩn đây. Họ mang những ý niệm,
quan điểm mỹ học, quan điểm giai cấp vào cái nàylà họ cực kỳ ngu xuẩn.
Cảm giác của tôi sau ba tuần đi tự bán,
cáicảm giác về sự im lặng này, cũng làm tôi vừa thích thú, vừa buồn đấy.
Tôi buồn.Tôi biết rõ là, không phải là họ không biết hay là không có
cảm giác. Họ có.Nhưng họ, có một cái gì đó, họ chưa chia sẻ. Tôi thì tôi
chia sẻ hết rồi. Họcòn e ngại cái gì đó. Còn e ngại thế thì làm sao con
người chia sẻ được vớinhau. Nếu họ vẫn lấy quan điểm mỹ học, quan điểm
thi ca, quan điểm giai cấp…thì đấy là sự sỉ nhục luôn. Nếu ai nghe nhạc
của tôi mà chỉ nghĩ như vậy thôi thìđó là điều sỉ nhục luôn. Đấy là điều
sỉ nhục đối với tôi.
- Thếcòn với tác giả Nguyễn Đình Chính thì sao?
- Khi tôi cho Nguyễn Đình Chính nghe
thìtác giả đã bị ngỡ ngàng. Cũng xúc động. Đấy là một câu chuyện. Bởi
trong lúcnghe với nhau thì biết nhau quá. Vì tác giả quá biết thơ của
mình. Khi đến cáiđộc lập về âm nhạc nữa, cái ngôn ngữ âm nhạc cũng… cùng
một thời gian pháttín hiệu ra, thì rõ ràng là… nhà thơ… có một cảm giác
là rất hạnh phúc. Mặcdầu NDC khéo, nhưng tôi biết thừa anh ta rất vui
rất hạnh phúc. Ít nhất hai balần nghe, anh ta đều có cái cảm giác hạnh
phúc đó mà không thể dấu tôi được.Tôi đọc được cái đó.
- Baogiờ CD “Thằng Mõ 2” ra đời?
- Cái này thì không thể đừng được nữa.
Nósẽ phải ra thôi. Thằng mõ là một ý thức lựa chọn về cái tên gọi, đồng
thời nókhông qui định được về kích cỡ và thời hạn là bao nhiêu, vì đấy
là ý thức củamình. Cũng giống như khi mình làm “Nhật thực”. Khi làm đến
“Nhật thực 2” thìkhông thích nữa, đổi thành Đại Lâm Linh. Đại Lâm Linh
làm đến giờ này, vẫn đangđể đó, lại thấy rằng, ồ cũng có nhiều vấn đề,
lại thấy “Thằng Mõ” hay, thì làm “ThằngMõ” đã, đại khái thế.
Thực ra, đấy là cuộc đi quanh mình,
dạochơi quanh mình, đi khám phá cái bản thân mình. Cái khám phá đó buộc
anh phảiluôn sống động với đời sống thì anh mới có thể tự vấn anh được,
anh mới có nănglượng và ý tưởng được, nếu không thì nó chỉ là hình thức
thôi.
- Ôngnói tên CD “Thằng Mõ” không phải từ ông?
- Nó là từ Nhất Lý, người đã tác động
đếnmình để mình tự tin, có thể tự hát và tự đàn. Đầu tiên mình không
dám, nghĩ làmình không làm được, nhưng ông Lý là người nói tại sao anh
không làm, anh thửlàm đi. Ông Lý cùng làm việc với mình, làm về mix và
chọn lựa bài. Chúng mìnhđã chọn đến “Thằng Mõ 4” cho cái đợt này. Thằng
Mõ chính là tên do Nhất Lý đặt.Mình reo lên, trời ơi, tại sao tôi lại
không nghĩ ra nhỉ. Đấy là sự thật. Tựnhiên tôi òa vỡ ra, nó là cái này,
thế này, đúng rồi, đúng rồi, tại sao tôi lạithế kia.
Thì đấy là tất cả những tương tác giữa
conngười với con người, khi làm việc với Nhất Lý thì đẻ ra “Thằng Mõ”,
mặc dầu nóchỉ là một cái tên của một nhân vật lịch sử, văn hóa của đời
sống làng xã Việtnam ngày xưa. Bây giờ người ta gọi là nghệ sĩ đấy. Bây
giờ tôi gọi những lũ điviết thuê trong nháy nháy, thuê nhưng giả danh
nghệ sĩ – chứ còn nghệ sĩ thậtthì không bàn – thì tôi gọi là điếm. Lũ
viết thuê giả danh nghệ sĩ thì tôi gọilà điếm luôn. Thậm chí không được
như con điếm. Bọn này thì, tất cả Việt Namđều biết tôi đã khinh bỉ từ
lâu rồi chứ không phải bây giờ.
- Cóvẻ như, “Thằng Mõ” sẽ trở thành một thương hiệu…?
- Thương hiệu là, Ngọc Đại đã bắt đầu
khôngchấp nhận sự kiểm duyệt, ở bất kỳ đâu, ở bất kỳ quốc gia nào, nếu
ông ta thíchlà làm không thích là không làm. Đấy là thái độ tự giác.
Người Việt cần phảinhư thế, chứ tại sao lại cứ chấp nhận kiểm duyệt.
Việc này Bùi Chát và NguyễnĐình Chính đã làm. Họ đã đi bán thơ của họ
đấy chứ. Họ bán chứ có tặng đâu. Cóđiều hay thế này, khi tôi đi bán đĩa,
chưa ai từ chối cả. Nhưng mà im lặng. Quađó để thấy, có thể, thằng mõ
cũng có cái gì đấy, có thể, sau này người ta gọinhạc sĩ Ngọc Đại là
Thằng Mõ, nếu thế thì thật là vinh dự.
(Trongkhi tôi thu xếp đồ nghề, nhạc
sĩ Ngọc Đại bước ra khỏi bóng tối, cười hề hềbảo: “Cái cô này, sao không
đi làm thơ, lại đi làm cái này làm đéo gì?”. Tôicười hi hi: “Là vì muốn
“đập vỡ” bóng tối, thế thôi.”)
Hà Nội chiều muộn 12/4/2013 – Warrnambool đêm14/4/2013
No comments:
Post a Comment