LÁ XANH: EMILY DICKINSON


René MAGRITTE - Les Amants - Đôi Tình Nhân - 1928.

THƠ TÌNH EMILY DICKINSON

Không chồng con, không sự nghiệp, quanh quẩn trong ngôi nhà cùng cha mẹ ở thị xã nhỏ Amherst, Massachusetts, Emily Dickinson (1830-1886) đã cống hiến cho văn học Mỹ khoảng 1.800 bài thơ. Dù suốt đời độc thân với bộ đồ trắng như nữ tu và chưa từng tuyên bố một mối tình chính thức nào, hôm nay ta có thể gọi Emily Dickinson là Bà Chúa Thơ Tình Hoa Kỳ của t.k.19 vì một số sáng tác vần điệu diễm lệ trong đó nữ thi hào nói lên nỗi khát khao yêu đương và giấc mơ hạnh phúc lứa đôi.

Valentine 2014 là một dịp tốt để suy nghiệm và san sẻ quanh chủ đề luyến ái. Mời các bạn đọc đi đọc lại mấy bài thơ được dịch sang tiếng Việt dưới đây.

N.B. Emily Dickinson không đặt tên cho các sáng tác của mình; học giả hàng đầu chuyên khảo về bà là Thomas H. Johnson khi biên soạn toàn tập đã đánh số thứ tự từng bài thơ theo năm tháng để giúp cho việc tra cứu được thuận tiện .

CHÂN PHƯƠNG

47

Heart, we will forget him!

  You and I, to-night!

You may forget the warmth he gave,

  I will forget the light.



When you have done, pray tell me,

  That I my thoughts may dim;

Haste! lest while you’re lagging,

  I may remember him!

**

Tim hỡi, đêm nay !

Mi với ta sẽ quên người !

Mi quên đi hơi ấm người trao,

Ta thì quên ánh sáng.

Khi mi đã quên hết, xin cho ta biết,

Để ta tắt dần các ý tưởng trong ta;

Gấp lên ! Bởi nếu mi còn chậm trễ

Trong ký ức ta, người có thể quay về !

249

Wild nights! Wild nights!
Were I with thee,
Wild nights should be
Our luxury!

Futile the winds
To a heart in port,
Done with the compass,
Done with the chart.

Rowing in Eden!
Ah! the sea!
Might I but moor
To-night in thee!

*
Đêm cuồng ! Đêm ngây !
Nếu được gần anh,
Thân xác chúng ta
Sẽ là đêm điên dại !

Có sá gì gió giông
Khi tim về đến cảng,
La bàn đâu cần nữa,
Hải đồ hóa dư thừa.

Chèo thuyền vào Địa Đàng !
Ôi mênh mông biển rộng !
Ước chi anh là bến
Cho thuyền em đỗ một đêm !

511

If you were coming in the fall,
I'd brush the summer by
With half a smile and half a spurn,
As housewives do a fly.

If I could see you in a year,
I'd wind the months in balls-
And put them each in separate drawers,
Until their time befalls-

If only centuries delayed,
I'd count them on my hand,
Subtracting till my fingers dropped
Into Van Dieman’s* land.

If certain, when this life was out-
That yours and mine should be,
I'd toss it yonder like a rind,
And taste eternity -

But now, all ignorant of the length
Of time's uncertain wing,
It goads me, like the goblin bee-
That will not state - its sting.

***

Nếu người đến vào mùa thu,
Tôi sẽ phủi hất mùa hè đi,
Với nửa nụ cười và nửa bĩu môi,
Như mấy bà nội trợ đuổi ruồi.

Nếu tôi sẽ gặp người năm tới,
Mỗi tháng tôi quấn thành quả bóng,
Xếp cất vào từng ngăn tủ riêng,
Chờ hết hạn kỳ chúng bị bỏ quên.

Nếu người chỉ muộn vài thế kỷ,
Tôi sẽ đếm chúng với bàn tay,
Trừ dần đi mấy ngón tay tôi,
Rụng từng chiếc về miền Nam Cực*.

Nếu biết chắc khi kiếp này kết thúc,,
Người với tôi được sống chung đôi,
Như vỏ trái cây tôi vứt bỏ cuộc đời,
Để nếm vị vĩnh hằng trên lưỡi.

Nhưng giờ đây, vì không biết hoàn toàn
Độ ngắn dài của chiếc cánh thời gian,
Ngày tháng chích tôi như con ong quái,
Châm nọc vào mà chẳng báo ta hay.

*Van Dieman khám phá đảo Tasmania gần Nam cực.

René MAGRITTE - La Mémoire - Ký Ức - 1948

PHỤ ĐÍNH

Sau đây là một bài thơ đầu tay bà viết vào năm 19 tuổi tìm lại được trong mớ bản thảo của Emily Dickinson.
Dù chưa đạt mức chuyên nghiệp,những dòng chữ này đã cho thấy năng khiếu ngôn ngữ hiếm có nơi một thi tài tương lai.
AWAKE YE, MUSES NINE, SING ME A STRAIN DIVINE...

Dậy đi nào, chín vị nữ thần nghệ thuật ơi !
Hát cho tôi nghe một giai điệu thần tiên.
Hãy tháo rời tơ sợi trang nghiêm, Rồi cột giúp tôi món quà tình ái.

Trái Đất được tạo ra cho những kẻ yêu nhau,
Nàng trinh nữ và gã trai tơ nông nổi,
Cho tiếng thở dài, lời thầm thì, và hợp nhất lứa đôi, Trên đất liền, biển khơi, và khí quyển,
Vạn vật biết tỏ tình quyến luyến.

Trên cõi trần tươi đẹp, ngoại trừ mi, Chúa đã tạo nên không vật gì đơn chiếc
Cô dâu, rồi chú rể, số hai và số một.
Tạo mặt trời, mặt trăng, Adam với hôn phối Eva.
Cuộc đời đã làm chứng cho nguyên lý ấy,
Ai tuân theo sẽ tìm được hạnh phúc,
Kẻ không vâng lời Chúa - trên cây chết sẽ bị treo.
Người cao tìm kẻ thấp, vĩ nhân kiếm người thường,
Trên địa cầu này chẳng có ai tìm mà không gặp;
Đóa hoa đã phải lòng con ong ve vãn,
Mời trăm vị khách lá bày đám cưới vui vầy;
Gió tán yêu cây cành khiến các nhánh phải lòng,
Người cha hiền lo kiếm vợ cho con.
Trên bãi biển, bão ngâm nhỏ giai điệu sầu thương.
Sóng mở mắt trầm tư ngóng chờ mãi bóng trăng.
Tâm hồn họ gặp nhau, họ long trọng thề nguyền.
Bão ngưng hát khúc ai bi, sóng cũng hết u sầu.
Con dòi rúc vào xác chết, tử thần sẽ bắt cô dâu .
Đêm với ngày kết hôn, bình minh cưới hoàng hôn;
Trái đất là thiếu nữ hân hoan, trời cao là hiệp sĩ chung tình,
Cô nàng khá diêm dúa, bày đặt kiện tụng hoài công.
Nay đến lúc thi hành, phút xướng tên trong danh sách,

Gọi mi ra trước quan tòa để hướng dẫn linh hồn,

Mi là kẻ đơn độc, cô quạnh,lạnh lùng,

Thiếu bạn đồng hành tốt, mi hái những thứ mình gieo.
Từng phút kéo lê thê, chẳng được hưởng những giờ yên lặng,
Cứ mãi tư lự buồn rầu, mượn gào than thay tiếng hát.
Đấy kìa Sarah, Eliza và Emeline kiều nữ,
Và Harriet, Susan, cùng nàng có mái tóc quăn kia !
Mắt mi bị lòa bởi muộn phiền, vẫn có thể thấy tuy nhiên
Đang thực sự ngồi trên cây sáu cô nàng xinh đẹp;
Hãy cẩn thận đến gần cây, rồi can đảm leo lên,
Và chụp bắt cô gái mi yêu, chớ thắc mắc không gian hay thời khắc !
Bế nàng đến cánh rừng xanh, xây cho nàng một khuê phòng,
Nữ trang, chim, hay hoa hồng – muốn thứ gì hãy chìu nàng -
Mang ra ống sáo, kèn đồng, rồi vỗ thêm nhịp trống -
Và chúc thế gian một Ngày Mai tươi sáng,
Xong bước về ngôi nhà rực rỡ vinh quang.
Bản dịch của DIỆU LAM & CHÂN PHƯƠNG.

Thursday, February 13, 2014

EMILY DICKINSON