Lời của "người Man di hiện đại"
Phong tục và thiết chế của người An
Nam chỉ là tập đầu tiên trong bộ sách dài 14 tập Lời người Man di hiện
đại bao gồm những bài viết của Nguyễn Văn Vĩnh đăng trên tờ báo tiếng
Pháp Nước Nam mới (L'Annam Nouveau) do ông làm chủ bút ra ngày
21/1/1931. Lý giải về tên gọi chung của bộ sách, ông Nguyễn Lân Bình cho
biết, trong một bức thư trao đổi với Huỳnh Thúc Kháng năm 1932, Nguyễn
Văn Vĩnh tự nhận mình là "người man di hiện đại". "Man di" vì ông xuất
thân nghèo khổ và không được đào tạo chính thống, còn "hiện đại" là bởi
ông đã trở thành người hiểu biết nhờ tự học.
Trong tất cả bài báo dưới tiêu đề Làng
với người An Nam, Nguyễn Văn Vĩnh đều tự xưng là "người nhà quê chúng
tôi", bởi ông đã có thời gian dài làm chánh hương hội của một ngôi làng,
và đã tường tận đời sống, thiết chế, bản chất làm nên một ngôi làng
Việt. Với tư cách là "người nhà quê", ông đã truyền tải sâu sắc những
hiểu biết, gợi ý và cả cảnh báo của ông đến độc giả, đặc biệt là những
người Pháp thực dân đang nóng vội áp đặt chính sách cai trị cùng những
cải cách theo công thức Âu châu vào những vùng nông thôn của Việt Nam.
Với cái nhìn đa chiều và khách quan có
kèm dẫn chứng sinh động, Nguyễn Văn Vĩnh đã phân tích chi tiết thế nào
là một cái làng, từ tín ngưỡng cho đến cơ cấu hành chính với những biện
pháp chế tài linh hoạt. Ông nhấn mạnh đến truyền thống trọng học sĩ và
tình yêu sâu nặng của người Việt với đất đai. Tuy nhiên, ở những trang
viết khác, ông lại chỉ ra điểm yếu từ thói mê tín dị đoan, tính sĩ diện,
tình trạng loạn mua bán chức danh, loạn sưu thuế, loạn đặc quyền... với
gánh chịu hậu quả là những nông dân nghèo phải vay nặng lãi để có thóc
giống canh tác và phải dành cả đời trả nợ.
Đặc biệt, người đọc sẽ rất ngạc nhiên
bởi những quan điểm về lúa gạo của ông trong các bài viết từ năm 1931
vẫn còn nguyên tính thời sự. Nguyễn Văn Vĩnh cũng đề ra một loạt phương
án cải cách về ruộng đất, tiền tệ, hệ thống lưu trữ và thu mua thóc lúa
có lợi cho nông dân. Bất ngờ hơn cả là ở thời điểm đó, đã có một "người
nhà quê" nuôi mộng quảng bá ẩm thực Việt và mang hạt gạo nước Nam ra thế
giới.
Được biết, 13 tập sách còn lại của Lời
người Man di hiện đại với các chủ đề khác nhau sẽ lần lượt ra mắt từ
nay đến năm 2015. Ông Nguyễn Lân Bình cho rằng, đây chỉ là bước đi thứ
nhất trên con đường dài nhiều cây số của việc tìm kiếm di sản của Nguyễn
Văn Vĩnh.
“Nguyễn Văn Vĩnh là ai?”
Là người ngoại đạo không có chuyên môn
về làm sách, nhưng ông Nguyễn Lân Bình lại được gia đình và dòng họ tin
cậy, giao cho công việc sưu tầm, lưu giữ những kỷ vật về Nguyễn Văn
Vĩnh. Ông Bình từng thú nhận là mình "lớn" rất muộn bởi gần 40 tuổi mới
biết mộ ông nội ở đâu và ngoài 50 tuổi mới có ý thức đi làm sáng tỏ cho
câu hỏi "ông nội là ai?". Nắm giữ cả một kho tư liệu do gia đình và dòng
họ cung cấp nhưng không phải bản gốc, ông Bình đã phải mất 10 năm ròng
rã nghiên cứu, sưu tập cũng như nhờ đến sự giúp đỡ của rất nhiều người.
Đây cũng là lý do mà bên cạnh bộ sách Lời người Mandi hiện đại, ông
quyết định cho ra một cuốn sách nhan đề Nguyễn Văn Vĩnh là ai với khá
nhiều tư liệu quý lần đầu tiên công bố.
Không chỉ mang lại cho độc giả cái
nhìn đầy đủ hơn về tiểu sử cùng những câu chuyện xúc động về gia đình
Nguyễn Văn Vĩnh, cuốn sách này còn nói rõ về sự ra đời của chữ Quốc ngữ,
tờ báo chữ Quốc ngữ đầu tiên ở Bắc Kỳ và tờ báo Quốc ngữ sớm nhất ở Hà
Nội... Cũng qua đây, người đọc cũng nhận ra rằng, những năm qua có không
ít nhà nghiên cứu đã âm thầm tìm hiểu, sưu tầm tư liệu và có những đúc
kết, phát hiện riêng khá lý thú về con người và tư tưởng Nguyễn Văn
Vĩnh.
