Trần Đán - Nhà thơ -Họa sĩ USA
Tập thơ Chẹc chẹc của NDC gồm những bài thơ nhả đầy tiếng liên thanh, tiếng
văng tục đường phố, tiếng chắc lưỡi về thời thế ngày hôm nay trên đất nước VN, chấm
dứt bởi bài “Thông điệp hoa hồng” nhen nhúm hi vọng.
Là con trai của nhà văn cách mạng nổi tiếng
Nguyễn Đình Thi, anh nhập ngũ Quân Đội Nhân Dân miền Bắc lúc anh 18. Nơi luyện
quân là rừng già dưới núi Yên Tử, Quảng Ninh, cách Hà Nội 125 cây số, nơi thờ vị
vua ở thế kỷ 13 Trần Nhân Tông. Trong nguyên tắc và thực hành, tinh thần hòa giải
và cầu hòa của vị vua này, người từng đánh bại quân Mông Cổ, rồi từ ấn về Yên Tử
lập ra phái Thiền gọi là Trúc Lâm Yên Tử, hiện đang được đại học Harvard cẩn trọng
nghiên cứu. Có lẻ lòng từ bi của vị vua đã độ trì người lính trẻ qua cuộc chiến
tàn khốc. Đơn vị của anh lâm trận với các đơn vị Mỹ hùng mạnh, bị tổn thất nặng
nề. Nhưng anh sống sót và chỉ bị thương.
Khi
cuộc chiến chấm dứt năm 1975, người chiến binh quay về nhà. Trong mười năm tiếp
theo, những chính sách kinh tế và chính trị sai lầm của nhà cầm quyến đã cầm tù
hàng vạn người của chế độ cũ, đẩy hàng triệu dân đi vượt biển, và đưa đất nước
đến hai cuộc chiến mới – với Trung Quốc và Kampuchea. Sau khi Liên xô sụp đỗ,
nhà cầm quyền VN phải theo con đường cải cách để cứu vãng nền kinh tế đỗ nát –
và để tự cứu mình. Khi nền kinh tế đã vững, họ quay lưng lại đối với nhân dân.
Tất cả các đòi hỏi dân chủ và tự do bị
đàn áp. Tham nhũng tràn lan. Công lý bị khinh rẻ. Nhóm cầm quyền vơ vét tài sản
khiến hố cách biệt giàu nghèo ngày thêm lố bịch, hơn cả trong những xã hội tư bản
mà họ luôn mở miệng lên án.
60 năm sau Cách Mạng Tháng Tám, 30 năm
sau ngày thống nhất, nhà thơ tự hỏi, Còn gì những lý tưởng về tự do, bình đẵng,
nhân ái mà thế hệ của anh đã hi sinh biết bao xương máu cho. Những gì nhìn thấy
thật đau lòng.
nhân
dân trắng tay
nhân dân bị thương
nhân dân đầm đìa mồ hôi
nối nhau
bò lê bò toài
ăn mày tự do
ăn mày sự thật
Bài thơ chết
Quê hương nay còn đâu?
tôi muốn chia sẻ với bạn
nỗi buồn không thể nói lên thành lời
không của riêng ai
nỗi buồn vô gia cư
như ngọn gió
lang thang
đi hoang
trong ngôi nhà tổ quốc.
Cùng
hát lên
Đi đâu anh cũng thấy toàn cảnh ăn thịt
người, những cách đối xử tàn nhẫn mà nhà cầm quyền cộng sản lên án nhưng vẫn
chính mình thực hành.
tâm hồn mi bị trói bó dò đặt ngửa tềnh hênh
trên bàn bị
chặt ra tùng khúc bị hấp cách thủy
bị tẩm bột
bị quay chín vàng và mi đeo khăn ăn vào cổ ngấu nghiến hả hê ngấu ghiến nhai nuốt
nhai nuốt nhai nuốt nhai nuốt
khoái khẩu
Những
bữa tiệc ăn thịt người
Đáng tiếc thay lần này kẻ thù không phải
là Kẻ Lạ - những quân viễn chinh thèm khát thuộc địa, thèm khát tài nguyên, nườm
nượp bom đạn và thuốc khai quan. Dưới mắt nhà thơ, kẻ thù nằm trong
câng câng mặt thằng đại gia ăn cướp
(ăn cướp chứ không phải ăn cắp)
trí thức cụp tai
ngòi bút trượt dài sợ hãi
sự ngạo mạn trống rỗng lên ngôi
và quả đấm rình mò
Cục
cứt thơ
Lần này kẻ thù là Chính Ta - những người
cách mạng tha hóa, các nhà trí thức hèn nhát, các nhà văn khiếp sợ, trong đó có
chính anh trong những ngày tháng trước đây.
và nụ cười gượng gạo của một nền đạo đức giả
dối đã được
hun đúc hàng trăm thế kỉ
đất thó mi (zê) hì hục tự đắp tượng đài tâm hồn
của chính
mi (zê) bao lâu nay
Bức
tường
Đối với anh, tất cả các lý tưởng cao đẹp
của Cách Mạng đã bị phản bội.
Đứng trước sự thật phũ phàng đó nhà thơ
và những người đồng cảm ít ỏi cảm thấy như
những hạt bụi
không thể chết
và
lại càng cũng
không thể sống
giữa thiên đường
tổ quốc
Những
hạt bụi hóa đá
Chưa bao giờ họ cảm thấy lạc loài như thế.
.
tôi là người vô gia cư trên tổ quốc của tôi
mỗi khi tôi hát lên bài ca thương cảm
giống như bát cháo hoa vẩy lên trời bố thí
cho hàng triệu oan hồn lang thang đói khát
bị chết oan không hiểu vì sao mình lại chết
trong cuộc chiến tranh chỉ mang lại quyền lực
và tiền bạc cho một dúm kẻ ác tâm tàng hình
Tôi
cũng là người vô gia cư
Rồi đến lúc nhà thơ không thể im lặng được
nữa và phải cất lên tiếng nói của “người lính già/ bị phản bội (Thông điệp hoa
hồng.) Chán ngấy những đề tài an toàn như tình yêu, sự tao nhã, tính anh hùng ,
anh không ngại ngùng xông vào những vùng cấm như sự thù hận, dục vọng, tính
ương hèn ngoài đời cũng như trong chính ta.
Có lúc thơ anh u ám, cay đắng như thơ
Sylvia Plath.
thật ra thì không có gì đáng hoảng
cái chết đôi khi dễ chịu
dù cũng ma chay điếu phúng linh đình
thân xác tiêu mẹ nó rồi (hết nhe răng ra ăn thịt)
tâm hồn chạy thoát bay lượn trong một thế giới
bí mật đầy
những ảo giác thật giả hoang
đường chúa
trời đức phật
(đéo phải thành đồ nhắm nữa)
Những
bữa tiệc ăn thịt người
Có lúc thơ anh đầy phẩn nộ như thơ Pablo
Neruda hay Vladimir Mayakovsky.
có một lần trong cơn say điên loạn
tự do ơi ta (zê) vồ được mày rồi
trơn tuột da lươn loằng ngoằng thân rắn
tự do nấc lên ặc ặc
tự do ngoáy đít oẵng oẵng
tự do ư ử ngạt thở mông đùi
và mi (zê) cuống cuồng húp lấy húp để nuốt lấy
nuốt để
húp cái gì nuốt cái gì (không biết)
mong chạy thoát ra khỏi cái chuồng chó ba lần
khóa xích
mong giải thoát tâm linh ra khỏi móng vuốt cơn
say choáng
váng u mê ngạt thở tắc đờm tức
ngực
Tự
do ngoáy đít
Kẻ thù còn là nền thi ca nhàm chán,
chuyên ca tụng chế độ, chuyên tô hồng thực tế, mà chính anh đã từng tham dự.
vì thế thơ mi (zê) đành bò len lén
vì thế thơ mi (zê) lê la hành khất
áo vá bụi đời đôi giầy sục cứt
lấm lét ăn vụng đói nghèo (ăn vụng chứ không
dám ăn cướp)
lổm ngổm vỉa hè rống lên ông ổng
phọt ra ồng ộc ngộ độc mắm tôm (thổ tả)
Cục cứt thơ
Khi nhận thức ra, Chính đã không ngần ngại
giải phóng tính “vìa hè” của thơ, để cho nó tha hồ biểu lộ cơn thịnh nộ đang
dâng lên khắp đầu đường xó chợ
không phải thân xác mi mà là thơ mi thơ mi bị
đá văng ra
vỉa hè như con chó già mù lòa vô
dụng bị chủ
đá văng ra cửa
không phải bị đá văng ra cửa mà là bị đá văng
ra khỏi sự
bón mớn phỉnh nịnh vỗ về
tất nhiên kèm theo cả sự lo toan định hướng
dậy dỗ
nghiêm khắc lạt mềm trói chặt
(nhưng ông mà điên lên thì cho mày (thơ) xơi
chầu dùi
cui roi điện)
Thơ vĩa hè
Không còn gì thối tha bằng thực tế ngoài
kia nên Chính phải nhào nặng, quậy lên những thi thuật mới, những ngôn ngữ mới.
Trước hết Chính đưa vào thi ca cái ngôn
ngữ dung tục đường phố, tấp nập những tiếng tục tằng như cứt, đít, lồn và những tiếng chửi thề như e mé mày, tiếng người dân tộc Mán mà anh học lóm được lúc đi lính.
cục cứt mày ngủ cho ngon
đêm nằm mơ mớ dịu dàng
mọc ra đôi cánh nhập nhằng chập cheng (xò ri)
mọc ra đôi
cánh nhịp nhàng
nhịp nhàng là nhịp nhàng bay lượn thờ lôn (hồn
thơ)
Cục
cứt thơ
Nếu có vị nào trong nhà nước cộng sản
lên án Chính là làm dơ bẩn thi ca, Chính sẽ đem lảnh tụ Lenin và Mao ra nhạo
báng: vì Lenin và Mao từng xem trí thức còn thấp kém hơn cục cứt thì nhà thơ chỉ
ước được làm cục cứt.
Ồn ào như chợ vỡ trong thơ Chính là những
tiếng chó sủa - ốc ốc ốc/ ôi ôi ôi – tiếng
nhạc trẻ thế hệ 8X – xập xình xập xình xập
xình – mà chắc là Chính nhái lại từ ban nhạc rock Gỗ Lim của con gái.
Gây bấn loạn trong đám đọc giả có học,
trên 40 tuổi, lâu lâu Chính sử dụng những tiếng lóng của bọn trẻ 8X như đao mèo, thắng chí ẩu.
Chính không ngại chửi thẳng vào mặt,
nhưng anh cũng biết ví von bằng cách nói lái như trong thờ lôn, đao mèo. Như Hồ Xuân Hương ở thể kỷ thứ 19, Bà Chúa Thơ,
Chính ngao ngán về sự bất lực của thơ chính thống để diễn tả thực tế và muốn
thách thức những nhà kiểm duyệt văn hóa.
Chính cũng ghét dùng dấu , những vật cản
thay vì bôi trơn ngôn ngữ. Dấu duy nhất mà anh tự cho phép sử dụng là dấu chấm
hết. Vì thế câu thơ của anh đọc như một phát liên thanh, hừng hực như câu thơ của
Alan Ginsberg.
Nhưng cuối cùng thì nhà thơ từ chối để
tuyệt vọng thắng. Trong bài Thông điệp hoa hồng, Chính trông đợi “trận cuồng
phong hoa hồng” đến giải thoát tâm linh và thi ca.
gót chân
tháng giêng
gót chân mộng du
lạnh buốt
mơ màng
chầm chậm mang theo thông điệp
trận cuồng phong hoa hồng
rực rỡ
dữ dội
sắp tràn về
và
nhấn chìm tất cả.
Thông
điệp hoa hồng
Chính không phải một mai mà giác ngộ. Sau chiến tranh anh viết
nhiều truyện văn xuôi, những truyện mà sau này anh xem là quá “hiền lành.” Năm
1999 anh làm một cuộc đổi dời. Tập truyện 1000 trang của anh tựa đề “ Đêm Thánh
Nhân” làm chấn động giới văn học. Trong truyện tác giả vạch trần mặt trái của
xã hội, mô tả cuộc sống tối tăm của hàng loạt những con người dị ngợm, bần
cùng, ngây ngô bị những kẻ có quyền thế, bọn đồng hương và đám trục lợi bóc lột
đến tận cùng. Mặc dù anh không công nhận nhưng rõ ràng anh đã sử dụng vản pháp
hiện thực huyền ảo, văn pháp đa năng nhất để vẻ lên chân dung đầy đủ của nước
Việt Nam đương đại – chân dung xã hội, chính trị và tâm thức. Có lẻ do nhận ra
giá trị văn học không thể chối cải trong tác phẩm này mà nhà xuất bản Văn Học
trực thuộc nhà nước phải miễn cưỡng xuất bản Tập I. Một tháng sau, họ lại ra lệnh
thu hồi và cấm xuất bản cho đến 7 năm sau.
Năm 2009 Chính xông vào
làm thơ. Nhưng cũng như truyện, thơ anh cũng chẳng được các vị kiểm duyệt buông
tha. Để thoát gọng kiềm anh bèn phóng lên xa lộ Internet. Anh lần lượt đăng thơ
trên các blog thân thiện và cho phép đọc giả tải từ sách điện tử Kindle. Một tập
thơ gồm 163 bài được nhà in Tân Hình Thức đăng tại Hoa Kỳ, trong số này 22 bài
đã được tôi tuyển để dịch sang tiếng Anh trong Tuyển Tập này
Trong thi ca Việt Nam
đương đại, Nguyễn Đình Chính là Arthur Rimbaud của thời Internet, một tên nổi
loạn bất trị, một con trâu điên của văn học đường phố. Hắn lên án sự áp bức dưới
mọi hình thức, từ chính trị, kinh tế đến xác thịt. Hắn giải phóng thơ khỏi những
khuôn sáo. Hắn lôi thi ca xuống cống rãnh của cuộc đời, bắt thi ca phải nhìn thẳng
vào những con mắt sâu hóm và nghe những ai oán não nề. Như một con chó berger,
hắn ngửi hít, rà soát và loại đi tất cả những gì bốc mùi giả dối. Duy nhất đáng
được cứu khỏi bãi bùn sình là những mảnh vụn sự thật – những gì còn lại của những
lời hứa bị phỉnh, của những giấc mơ bị cuỗm, nhưng nhất định không chết.
Nhờ thế mà thi ca Việt Nam vươn tới một đỉnh
cao mới.
Thư viện Văn Học Nghệ Thuật
Đọc thơ ; NGUYỄN ĐÌNH CHÍNH-"CHẸC
CHẸC"
Tập thơ LẠ ở Hà Nội-
-Lạ là vì xưa nay chưa ai viết như
thế...
-Lạ là vì dám nói toẹt ra về những
cái lâu nay coi là " kỵ húy"...
-lạ là vì nghê thuật "tân
kỳ" với giới làm thơ ở Hà Nội''...
Theo Nhà văn Nhật Tuấn thì
.."thơ Hậu hiện đại, cả trong và ngoài nước từ nay có chung một "cảm
hứng chủ đạo" là giải phóng Âm hộ để..."làm sao cho sướng", còn
chuyện thời thế ? tránh thật xa ra các cô, chớ có mon men đến mà ăn
đòn."
...Thơ Nguyễn Đình Chính không phải
là thứ thơ tào lao" giải phóng âm hộ" để làm sao cho sướng, mà là một
thứ thơ thẫm đẫm màu thế tục".
Xin trích dẫn 1 số đoạn
tiêu biểu :
*Tám giờ tối (giờ cao điểm ăn nhậu)
Nhong nhong mày xe đạp
bay lượn (thật ra là luồn lách) giữa
phố phường
đám đông hiện nguyên hình kinh
khủng
80 triệu cái sọ trập trùng nhẵn thín
80 triệu cái sọ
trôi đi ù ù
80 triệu cái mặt không còn thấy
mặt
80 triệu cái mồm tự nguyện bịt
mồm
80 triệu 80 triệu
cái đống 80 triệu
Mẹ kiếp
Cái đám cóc khô gì thế này
Kinh ơi !
Kính koong kính koong
đầu trần không nồi cơm điện (mũ bảo
hiểm)
khác biệt
kính koong
thản nhiên vượt đèn đỏ ngã tư
Chí Phèo
kính koong
80 triệu mái tóc lép xẹp co dúm yên
phận nộp tiền bảo hiểm
lẻ loi tóc tai du côn dựng đứng lộng
gió Tây Hồ
khác biệt
kính koong
Chợt nhận ra hiện diện một thằng
người
jơ păng đông jơ xuy (xưa rồi)
mi khác biệt thì mi tồn tại (định lý
thời a còng)
( Zê xe đạp )
*-Ôi tự do tự do là cái con con con
gì gì gì lẩn trôi trong đũng quần Quyền lực bốc mùi thối tha 12 tháng
mùa đông không hề kỳ cọ tắm rửa...
(
Tựdo ngoáy đít )
*-Mi sống hôm nay như là con
chim nhảy nhót ở trong 1 cái lồng đan bằng nỗi sợ
hãi...
(bay lên )
*-Giao hợp đi đồng bào ơi
Phóng đạn tinh trùng
săn lùng tổ quốc
cột mốc trớ trêu bên đường
tổ quốc
thằng nhóc chăn bò con rơi
tổ quốc
đỉnh đồi lơ mơ nấm mồ
tổ quốc
gió hoang gào rú rách trời
tổ quốc
mi (zê) săn lùng
tổ quốc bi thương lê lết
trốn trong cây hoa ngũ sắc
lặng im
nhìn...
(T Q 2008)
*-Sẽ ngàn triệu lần chán chường hơn
chia tay người tình mi ( Zê ) yêu người tình 8x
một ngày kia mi ( Zê ) cất lời giã
biệt cục cứt thơ không có cánh bay
Cục cứt thơ mày cứ ngủ ngon
Sớm mai mới bị khai trừ ( tống cổ )
khỏi thơ
trí thứ cụp tai uống trà chửi đổng
trí thức cụp tai ngồi bàn nhân sự
trí thức cụp tai xin phiếu "Bé
ngoan"
Cục cứt mày cứ ngủ ngon
Sớm mai mới bị khai trừ ( tống cổ )
khỏi thơ
chẹc chẹc
trong cái thế giới bị là phẳng này
hóa ra lại dễ chơi quá .
( Giã biệt cứt )
*-Đám đông thằng đại gia ăn cướp
(ăn cướp chứ không phải ăn cắp )
Trí thức cụp tai
ngòi bút trượt dài sợ hãi
Sự ngạo mạn trống rỗng lên ngôi
và quả đấm rình mò...
*- Hà nội mùa rét cởi truồng ( tú
nuy ) áo len áo da váy ngắn dài trong nhà nghỉ tút lút
hiện ra toàn những mông mẩy mông lép
mông xinh y chang mùa nóng
mi ( Zê ) trợn mắt nhìn qua khe cửa
kính nhà bên đóng chặt
Mồm trẻ con ngoác ra câm bặt
Sữa sữa sữa
Sữa cái mả Mẹ mày lạm phát dâng tăng
vùn vụt ( cháy )
Tết tết tết
Tết cái mả Bố mày giá chứng khoán
đang tụt thùn thụt ( thủng đáy )
( Hà
Nội mùa rét cởi truồng )
* Cớ sao thơ mi không có đôi cánh để
...bay
e mé mày...
...vì thế thơ mi (zê) đành bò len
lén
vì thế thơ mi (zê) lê la hành khất
áo và bụi đời đôi giày sục cứt
lấm lét ăn vụng đói nghèo ( ăn vụng
chứ không dám ăn cướp)
lổm ngổm vỉa hè rống lên ông ổng
phọt ra ồng ộc ngộ độc mắm tôm (thổ
tả)
thơ đứng về "phe nước mắt
"-Dương Tường, (trên cả tuyệt vời)
nhưng...cẩn thận nước mắt (cá sấu)
nhân văn thời nay không xài nước mắt
nhân văn ăn nhậu tối ngày
nhân văn cười ruồi lặng im
-Ối thơ, ôi là thơ
Cục cứt nát bay đi đâu bây giờ
Cục cứt nát chỉ có chóp
Cục cứt nát thì làm gì có cánh...
cục cứt mày ngủ cho ngon
đêm nằm mơ mớ dịu dàng
mọc ra đôi cánh nhập nhằng chập
cheng (xò ri)
mọc ra đôi cánh nhịp nhàng
nhịp nhàng là nhịp nhàng bay lượn
thờ Lon (hồn thơ)
ạ ời...ạ ơi
trong cái thế giớ bị là phẳng này
khó chơi quá
(Cục cứt thơ )
Đôi lời tạm kết luận : Nguyễn Đình
Chính sinh 28-11-1946 tại Hà Nội ,con trai thứ 2 của Nhà văn Nguyễn Đình Thi,đã
từng đi Bộ đội,anh nổi tiếng với các tiểu thuyết "Đêm thánh
nhân" ,"Onlai...balô",,,anh đã vượt qua cái bóng của cha mình để
trở thành Văn thi sĩ hiện đại ,,,hay dở còn để qua thời gian sàng lọc, để
các bạn đọc và các Nhà Phê bình " cho ý kiến " ?
"Chẹc chẹc
" là thứ thơ cách tân cả về hình thức lẫn nội dung (dũng cảm bay lên...)
Nhà thơ Vũ Quần Phương nhận xét :"về cái giọng, ngôn ngữ là quyền của ông
(NĐC) .Tôi thấy cái lý do ông dùng giọng ấy, ngôn ngữ ấy. Mạnh bạo (chỉ Chính
mới nói được)...Về nội dung suy nghĩ : tôi thấy sâu sắc.Nó là sản phẩm của một
thời. Thời ấy thì đẻ ra thơ ấy.Qua nó, tôi thấy nhiều triệu chứng của một xã
hội. Tập thơ cho tôi thấy được nhiều hơn cả văn xuôi của ông về bình giải xã
hội đương thời, thái độ sống của ông trước thời cuộc".
Với "Chẹc Chẹc" chợt
đọc ta có cảm tưởng như một lối "đùa nhả" : Khỉ ơi là Khỉ, để
nhạo báng cái xã hội đương thời (thời cơ chế thị trường đang mở toang
ra...thành khủng hoảng ? mà Nhà cầm quyền đang phải ra sức
"chống tự diễn biến hòa bình, tự chuyển hóa..."? một
xã hội đang xuống cấp toàn diện (S.O.S ở cấp độ cao)...Về nghệ thuật thơ
thì Nguyễn Đình Chính đã vượt lên tầm Hàn Lâm (đầy tìm tòi sáng tạo, tạo
ra một lối viết Tân Hình Thức rất riêng (rất Nguyễn Đình Chính) mới cả về
nội dung lẫn hình thức : Ý mới, tứ lạ , rất hiện thực ,hình tượng thơ sống động
độc đáo, đọc rất vào...
Nói như Nhà văn Nhật Tuấn ( Tp HCM )
thì " trên bãi cứt của " nghệ thuật đương đại" sẽ mọc lên kỷ hoa
dị thảo "... Hãy đợi đấy ? !
Góc
Thành Nam Hà Nội
Nguyễn Khôi
(Hội viên Hội Nhà Văn Hà Nội)
No comments:
Post a Comment