VLADIMIR NABOKOV

VLADIMIR  NABOKOV (1899-1977)

Như James Joyce và Samuel Beckett, Nabokov sáng tác khá nhiều thơ trước khi bắt đầu viết văn. Giấc mơ lớn của ông là trở thành một nhà thơ của nước Nga và ông đã chuyên tâm nghiên cứu về thi pháp học tiếng Nga sau khi bắt đầu có thơ đăng trên báo nhà trường lúc 15 tuổi. Vì Cách Mạng tháng Mười, gia đình ông phải ly hương và Nabokov đã vào đại học Trinity College, Cambridge, nơi ông học ngữ văn Nga và Pháp. “Remembrance” là một bài thơ đầu tay ông viết thẳng bằng Anh văn đăng trên tạp chí English Review (Nov.1920) ở Luân Đôn. Lúc đó Nabokov vừa tròn 21 tuổi, còn chịu nhiều ảnh hưởng của thơ Tượng Trưng và thi phái Acmeism Nga. Tốt nghiệp ở Anh, ông sang Bá Linh gia nhập cộng đồng nghệ sĩ Nga lưu vong và bắt đầu viết truyện ngắn và tiểu thuyết bằng tiếng Nga dưới bút hiệu SYRIN (Chim Lửa), vừa dịch thơ Nga sang Anh ngữ và tiểu thuyết Pháp Colas Breugnon sang tiếng Nga. Ông thông thạo từ bé ba ngôn ngữ vừa kể, có lúc sáng tác bằng tiếng Pháp, như truyện ngắn “Mademoiselle O.”, trong những năm bỏ nước Đức của Hitler qua Paris sống. Tháng 5-1940, gia đình ông rời nước Pháp sang Mỹ, và ông cho ra mắt tiểu thuyết đầu tay bằng Anh ngữ, The Real Life of Sebastian Knight, do nhà New Directions ở New York xuất bản. Hơn chục năm cuối đời, Nabokov sống ở Montreux, Thụy Sĩ, nơi ông mất vào tháng 7 năm 1977.

Có một chi tiết lý thú đối với riêng tôi, người giới thiệu và dịch mấy bài thơ dưới đây. Hơn hai mươi năm qua sinh sống ở Cambridge gần Harvard, tôi vẫn thường lui tới để đọc sách báo các thư viện của đại học này. Trong số danh nhân văn học đã từng cộng tác hay giảng huấn ở đây như Milosz, Borges, Paz, Heaney, Pamuk... vẫn thấp thoáng bóng dáng của Vladimir Nabokov; và trong Bảo Tàng Sinh Vật Học của Harvard, đôi lần tôi được ngắm mấy cánh bướm lạ mà Nabokov từng góp công sưu tập.

                                                                                                               Chân Phương

 

Remembrance

Like silent ships we two in darkness met,

And when some day the poet's careless fame

Shall breathe to you a half-forgotten name —

Soul of my song, I want you to regret.

For you had Love. Out of my life you tore

One shining page. I want, if we must part,

Remembrance pale to quiver in your heart

Like moonlit foam upon a windy shore.

Hoài niệm

Như tàu thuyền lặng câm đôi ta gặp nhau giữa tối tăm

Rồi một ngày khi danh tiếng bất cần của thi nhân

Khẽ nhắc tên người hầu như em đã lãng quên

Tôi muốn em ngậm ngùi, linh hồn bài hát của tôi ơi!

Bởi em đã có Tình Yêu. Em xé khỏi đời tôi

Một trang ngời sáng. Nếu ta phải chia phôi,

Tôi muốn trong tim em run rẩy hoài niệm nhạt phai

Như bọt bể loáng trăng trên bãi đêm lồng lộng gió.

The Russian Song[*]

I dream of simple tender things:

a moonlit road and tinkling bells.

Ah, drearly the coachboy sings,

but sadness into beauty swells;

swells, and is lost in moonlight dim...

the singer sighs, and then the moon

full gently passes back to him

the quivering, unfinished tune.

In distant lands, on hill and plain,

thus do I dream, when nights are long, —

and memory gives back again

the whisper of that long-lost song.

_____________

[*] in lần đầu trên tạp chí Carrousel ở Berlin năm 1923.

Ca khúc Nga

Tôi mơ những điều đơn sơ mềm dịu

lối đi sáng trăng và các quả chuông ngân

Ô kìa, gã đánh xe hát điệu thê lương,

nhưng sầu muộn nở căng thành cái đẹp;

trương phồng, rồi dưới trăng mờ biến mất...

tên ca sĩ thở dài, đến khi trăng rằm

trao lại nhẹ nhàng cho hắn

thoáng âm ba run rẩy dở dang.

Đồi núi ruộng đồng, những chốn xa xăm,

tôi vẫn nằm mơ, khi đêm dài bất tận,

chờ hồi ức mang về trả lại

tiếng thì thầm của ca khúc lâu nay biệt tăm.

No Matter How[*]
 

No matter how the Soviet tinsel glitters

Upon the canvas of a battle piece;

No matter how the soul dissolves in pity,

I will not bend, I will not cease

Loathing the filth, brutality, and boredom

Of silent servitude. No, no, I shout,

My spirit is still quick, still exile-hungry,

I’m still a poet, count me out!

______________

[*] Nabokov dịch từ nguyên tác Nga văn.

Cho dù...

Cho dù Xô-viết lấp lánh màu loè loẹt

Trên tấm vải bạt của chiếc chiến thuyền;

Cho dù linh hồn thương xót có rã tan,

Tôi không uốn lưng, trọn đời tôi ghê tởm

cảnh bẩn thỉu, sự hung tàn,

kiếp tôi đòi câm nín kéo dài nhàm chán.

Không, tôi hét, không — tinh thần tôi còn linh động,

còn khát thèm cuộc sống lưu vong.

Tôi vẫn là thi sĩ — kẻ đứng ngoài và nói KHÔNG!

CHÂN PHƯƠNG giới thiệu và phóng dịch

                                                                                          Cambridge, 21 tháng 7, 2013