Sinh tử là việc lớn, vô thường đến mau lắm
Vô thường là không tồn tại mãi mãi, là thay đổi, biến dịch một cách
bất định, không theo mong muốn chủ quan của chúng sinh. Biểu hiện vô
thường có những hình thái đại khái như sau :
A/ Các biểu hiện vô thường
1/Vô thường trong chúng sinh tướng (loài hữu tình)
Chúng sinh đều trải qua các giai đoạn : Sinh, Lão, Bệnh, Tử. Sinh lão bệnh tử không phải chỉ xảy ra một lần, mà tiếp diễn liên tục hết kiếp này qua kiếp khác. Không muốn tái sinh cũng không được, không muốn già, thân thể vẫn phải già yếu bệnh tật, không muốn chết, thân thể vẫn phải chết đi, không ai tránh khỏi. Tuỳ theo nghiệp thiện hay ác mà chúng sinh trôi lăn theo sáu đường, bốn loài, ba cõi, chịu đủ thứ phiền não khổ sở.
Sáu đường là 6 con đường luân hồi tái sinh của chúng theo thứ tự từ thiện tới ác gồm : Trời, Người, A tu la, Súc sinh, Ngạ quỷ và Địa ngục. Bốn loài là 4 hình thức xuất sinh của chúng gồm Hoá sanh (xuất hiện do biến hoá), Thai sanh (xuất hiện bằng bào thai), Noãn sanh (xuất hiện từ trong trứng), Thấp sanh (xuất hiện nơi ẩm ướt như các loài vi trùng vi khuẩn). Ba cõi hay Tam giới là 3 thế giới gồm Dục giới, Sắc giới, Vô Sắc giới.
2/Vô thường trong thọ giả tướng (loài vô tình)
Thọ giả tướng đều trải qua các giai đoạn : Thành, Trụ, Hoại, Diệt. Kể cả những vật vô cùng to lớn như vũ trụ cũng đều có tuổi thọ hữu hạn. Theo thuyết Big Bang thì vũ trụ chúng ta đang sống xuất hiện từ một vụ nổ lớn. Trước vụ nổ, vũ trụ chỉ là một hạt vật chất rất cô đọng, có kích thước cực kỳ nhỏ, đó là một điểm kỳ dị có kích thước Planck (do Max Planck phát hiện) bằng 10-33 cm (mười luỹ thừa âm 33) centimét. Sau vụ nổ, là bắt đầu kỷ nguyên Planck có thời gian là 10-43 (mười luỹ thừa âm 43) giây, vũ trụ thành lập, nở lớn rất nhanh, đến nay trải qua khoảng 13,7 tỉ năm, bán kính vũ trụ là 13,7 tỉ quang niên. Các nhà vật lý thiên văn lập ra một thông số gọi là Ω (Omega) để biểu diễn mật độ vật chất trung bình của vũ trụ. Tuỳ theo số đo, Ω=1, Ω >1 (lớn hơn 1) hay Ω < 1 (nhỏ hơn 1) mà tiên đoán vũ trụ sẽ có một kết cục như các kịch bản sau :
a/ Nếu Ω >1 Vũ trụ đang dãn nở không ngừng, nhưng không phải mãi mãi, đến một lúc nào đó nó sẽ co lại, trở về với điểm kỳ dị và phát sinh một vụ nổ mới, thành lập một vũ trụ mới. Mô hình này gọi là Vũ trụ đóng.
b/ Nếu Ω < 1 Vũ trụ sẽ dãn nở mãi và cuối cùng là cái chết nóng (Heat death). Cái chết nóng ở đây chỉ là nghĩa bóng, không có nghĩa là do nhiệt độ cao mà chỉ có nghĩa là các thành phần cấu tạo nên vật chất như nguyên tử, quark, electron bị tan chảy, tan rã vì chúng bị kéo dãn ra trên một không gian quá rộng, quá lạnh (Big freeze). Mô hình này gọi là Vũ trụ mở.
c/ Nếu Ω=1 Vũ trụ cũng sẽ dãn nở mãi nhưng theo hình học phẳng và cuối cùng cũng kết thúc giống như Vũ trụ mở. Mô hình này gọi là Vũ trụ phẳng.
Tóm lại dù với mô hình nào thì tuổi thọ của vũ trụ cũng hữu hạn và cuối cùng vẫn là diệt vong để phát sinh vũ trụ mới. Nghĩa là vẫn không thoát khỏi luân hồi sinh diệt. Vật to lớn nhất là vũ trụ đã như vậy thì những vật nhỏ hơn như thiên hà, các ngôi sao, các hành tinh, sơn hà đại địa, thành phố, nhà cửa lâu đài, sinh vật, con người… đều không thể tránh được số phận hoại diệt.
3/ Vô thường trong lịch sử vũ trụ. Có nhiều ngôi sao đã chết sau khi đã đốt cháy hết nhiên liệu. Có 3 trường hợp xảy ra.
a/ Nếu khối lượng ngôi sao nhỏ hơn 1,4 lần khối lượng Mặt trời của chúng ta. Khi cháy hết nhiên liệu, nó phình to thành Sao đỏ khổng lồ bán kính 50 triệu km, nuốt chửng các hành tinh ở gần, sau đó thể tích của nó sụp đổ vào bên trong khiến bán kính co rút lại chỉ còn khoảng 6000 km thì dừng lại. Vật chất của nó trở nên đậm đặc, 1cm3 nặng một tấn. Nhiệt độ bề mặt nóng khoảng 6000 độ C, phát bức xạ màu trắng ra không gian nên được gọi là Sao lùn trắng (White dwarf).
Sao lùn trắng
b/ Nếu khối lượng ngôi sao trong khoảng từ 1,4 đến 5 lần Mặt trời. Nó sẽ sụp đổ mạnh hơn trường hợp a/. Bán kính của lõi sao chỉ còn 10km. Mật độ vật chất cực kỳ lớn 1cm3 nặng một tỉ tấn. Vào thời kỳ cuối của sự sụp đổ, nó phát nổ, mức độ sáng chói chang gấp 100 triệu lần Mặt trời, nó được gọi là Siêu tân tinh (Supernova). Từ lúc có ghi chép thiên văn đến nay, người ta quan sát thấy khoảng một chục Siêu tân tinh, trung bình một thế kỷ thấy một lần, đáng chú ý là Siêu tân tinh mà các nhà thiên văn Trung Quốc đã thấy ngày 4-7-1054 và đặt tên là Ngôi sao khách mà ngày nay gọi là Tinh vân Cua (Crab Nebula). Nó sáng như Sao Mai dù ở rất xa, ban ngày cũng thấy, kéo dài mấy tuần lễ. Năm 1967 người ta khám phá ngôi sao neutron trong lòng nó có đặc tính quay rất nhanh gọi là pulsar.
Tinh vân Cua
c/ Đối với ngôi sao có khối lượng lớn hơn 5 lần Mặt trời. Khối lượng lớn tạo sự sụp đổ vô cùng dữ dội. Vật chất đậm đặc tới mức có sức hút vô cùng lớn, ánh sáng cũng không thoát khỏi bị hút vào, do đó không có tín hiệu gì lọt được ra ngoài, không thể quan sát được nó, nó trở thành Lỗ đen trong vũ trụ. Cũng có xảy ra vụ nổ Supernova như trường hợp b/. Những vật gì đi vào trọng trường của nó đều bị hút vào, mất hết tung tích, kể cả ánh sáng. Lỗ đen làm cho thời gian trong phạm vi ảnh hưởng của nó bị chậm lại.
Như vậy số phận Mặt trời của chúng ta sẽ rơi vào trường hợp a/, khi chết nó sẽ biến thành sao lùn trắng. Mặt trời đã xuất hiện khoảng 4,5 tỉ năm và nó có khả năng sống thêm chừng ấy thới gian nữa, tức hiện nay nó đã sống được nửa đời. Khi cháy hết nhiên liệu nó sẽ phình to thành ngôi sao đỏ khổng lồ có bán kính 50 triệu km và có thể thiêu cháy các hành tinh gần chung quanh như Thuỷ tinh, Kim tinh, Trái đất, trước khi co rút lại thành sao lùn trắng có bán kính 6000km.
4/ Vô thường trong lịch sử của địa cầu. Chúng ta thấy có những loài sinh vật từng một thời thống trị trên mặt đất như loài khủng long, đã tuyệt chủng cách nay 65 triệu năm. Có những dân tộc đã xây dựng được những nền văn minh rực rỡ nhưng nay cũng đã diệt vong như dân tộc Maya ở Trung và Nam Mỹ. Người Maya đã hiện hữu từ khoảng 1000 năm trước công nguyên, và đạt tới nền văn minh khoảng thế kỷ thứ nhất công nguyên. Đa số đã bị diệt vong vào khoảng thế kỷ thứ 9 và 10. Tồn tại lâu nhất là quốc gia thành thị của người Maya sống trên bán đảo Yucatan thuộc Mexico, họ bị diệt vong vào thế kỷ 16 khi người Tây Ban Nha đến xâm chiếm.
Có những nền văn minh từng một thời lừng lẫy như Babylone, Angkor, Hy Lạp, La Mã, Ai Cập… nhưng ngày nay đã tàn lụi. Hậu duệ của những dân tộc văn minh cổ xưa đó ngày nay không còn bao nhiêu, hoặc nếu còn thì cũng không còn nổi bật như xưa, mà phải khó khăn chật vật để sinh tồn. Ngôn ngữ của người Ai Cập cổ đại nay chỉ còn vết tích trong những văn bản khắc trên đá tìm thấy trong các kim tự tháp, trong đời thường không còn ai sử dụng. Ngôn ngữ của người La Mã là tiếng La Tinh nay đã trở thành tử ngữ không còn ai nói. Chỉ có những dân tộc lớn, rất đông người như Ấn Độ hay Trung Quốc thì nền văn minh của họ mới còn tiếp tục kéo dài lâu hơn, cho tới ngày nay, nhưng cũng không có gì đảm bảo là các nền văn minh đó sẽ kéo dài thêm được vài ngàn năm nữa. Bởi vì do tham vọng vô biên của con người, có thể xảy ra một cuộc chiến tranh hạt nhân, và khi đó toàn thế giới sẽ diệt vong.
A/ Các biểu hiện vô thường
1/Vô thường trong chúng sinh tướng (loài hữu tình)
Chúng sinh đều trải qua các giai đoạn : Sinh, Lão, Bệnh, Tử. Sinh lão bệnh tử không phải chỉ xảy ra một lần, mà tiếp diễn liên tục hết kiếp này qua kiếp khác. Không muốn tái sinh cũng không được, không muốn già, thân thể vẫn phải già yếu bệnh tật, không muốn chết, thân thể vẫn phải chết đi, không ai tránh khỏi. Tuỳ theo nghiệp thiện hay ác mà chúng sinh trôi lăn theo sáu đường, bốn loài, ba cõi, chịu đủ thứ phiền não khổ sở.
Sáu đường là 6 con đường luân hồi tái sinh của chúng theo thứ tự từ thiện tới ác gồm : Trời, Người, A tu la, Súc sinh, Ngạ quỷ và Địa ngục. Bốn loài là 4 hình thức xuất sinh của chúng gồm Hoá sanh (xuất hiện do biến hoá), Thai sanh (xuất hiện bằng bào thai), Noãn sanh (xuất hiện từ trong trứng), Thấp sanh (xuất hiện nơi ẩm ướt như các loài vi trùng vi khuẩn). Ba cõi hay Tam giới là 3 thế giới gồm Dục giới, Sắc giới, Vô Sắc giới.
2/Vô thường trong thọ giả tướng (loài vô tình)
Thọ giả tướng đều trải qua các giai đoạn : Thành, Trụ, Hoại, Diệt. Kể cả những vật vô cùng to lớn như vũ trụ cũng đều có tuổi thọ hữu hạn. Theo thuyết Big Bang thì vũ trụ chúng ta đang sống xuất hiện từ một vụ nổ lớn. Trước vụ nổ, vũ trụ chỉ là một hạt vật chất rất cô đọng, có kích thước cực kỳ nhỏ, đó là một điểm kỳ dị có kích thước Planck (do Max Planck phát hiện) bằng 10-33 cm (mười luỹ thừa âm 33) centimét. Sau vụ nổ, là bắt đầu kỷ nguyên Planck có thời gian là 10-43 (mười luỹ thừa âm 43) giây, vũ trụ thành lập, nở lớn rất nhanh, đến nay trải qua khoảng 13,7 tỉ năm, bán kính vũ trụ là 13,7 tỉ quang niên. Các nhà vật lý thiên văn lập ra một thông số gọi là Ω (Omega) để biểu diễn mật độ vật chất trung bình của vũ trụ. Tuỳ theo số đo, Ω=1, Ω >1 (lớn hơn 1) hay Ω < 1 (nhỏ hơn 1) mà tiên đoán vũ trụ sẽ có một kết cục như các kịch bản sau :
a/ Nếu Ω >1 Vũ trụ đang dãn nở không ngừng, nhưng không phải mãi mãi, đến một lúc nào đó nó sẽ co lại, trở về với điểm kỳ dị và phát sinh một vụ nổ mới, thành lập một vũ trụ mới. Mô hình này gọi là Vũ trụ đóng.
b/ Nếu Ω < 1 Vũ trụ sẽ dãn nở mãi và cuối cùng là cái chết nóng (Heat death). Cái chết nóng ở đây chỉ là nghĩa bóng, không có nghĩa là do nhiệt độ cao mà chỉ có nghĩa là các thành phần cấu tạo nên vật chất như nguyên tử, quark, electron bị tan chảy, tan rã vì chúng bị kéo dãn ra trên một không gian quá rộng, quá lạnh (Big freeze). Mô hình này gọi là Vũ trụ mở.
c/ Nếu Ω=1 Vũ trụ cũng sẽ dãn nở mãi nhưng theo hình học phẳng và cuối cùng cũng kết thúc giống như Vũ trụ mở. Mô hình này gọi là Vũ trụ phẳng.
Tóm lại dù với mô hình nào thì tuổi thọ của vũ trụ cũng hữu hạn và cuối cùng vẫn là diệt vong để phát sinh vũ trụ mới. Nghĩa là vẫn không thoát khỏi luân hồi sinh diệt. Vật to lớn nhất là vũ trụ đã như vậy thì những vật nhỏ hơn như thiên hà, các ngôi sao, các hành tinh, sơn hà đại địa, thành phố, nhà cửa lâu đài, sinh vật, con người… đều không thể tránh được số phận hoại diệt.
3/ Vô thường trong lịch sử vũ trụ. Có nhiều ngôi sao đã chết sau khi đã đốt cháy hết nhiên liệu. Có 3 trường hợp xảy ra.
a/ Nếu khối lượng ngôi sao nhỏ hơn 1,4 lần khối lượng Mặt trời của chúng ta. Khi cháy hết nhiên liệu, nó phình to thành Sao đỏ khổng lồ bán kính 50 triệu km, nuốt chửng các hành tinh ở gần, sau đó thể tích của nó sụp đổ vào bên trong khiến bán kính co rút lại chỉ còn khoảng 6000 km thì dừng lại. Vật chất của nó trở nên đậm đặc, 1cm3 nặng một tấn. Nhiệt độ bề mặt nóng khoảng 6000 độ C, phát bức xạ màu trắng ra không gian nên được gọi là Sao lùn trắng (White dwarf).
Sao lùn trắng
b/ Nếu khối lượng ngôi sao trong khoảng từ 1,4 đến 5 lần Mặt trời. Nó sẽ sụp đổ mạnh hơn trường hợp a/. Bán kính của lõi sao chỉ còn 10km. Mật độ vật chất cực kỳ lớn 1cm3 nặng một tỉ tấn. Vào thời kỳ cuối của sự sụp đổ, nó phát nổ, mức độ sáng chói chang gấp 100 triệu lần Mặt trời, nó được gọi là Siêu tân tinh (Supernova). Từ lúc có ghi chép thiên văn đến nay, người ta quan sát thấy khoảng một chục Siêu tân tinh, trung bình một thế kỷ thấy một lần, đáng chú ý là Siêu tân tinh mà các nhà thiên văn Trung Quốc đã thấy ngày 4-7-1054 và đặt tên là Ngôi sao khách mà ngày nay gọi là Tinh vân Cua (Crab Nebula). Nó sáng như Sao Mai dù ở rất xa, ban ngày cũng thấy, kéo dài mấy tuần lễ. Năm 1967 người ta khám phá ngôi sao neutron trong lòng nó có đặc tính quay rất nhanh gọi là pulsar.
Tinh vân Cua
c/ Đối với ngôi sao có khối lượng lớn hơn 5 lần Mặt trời. Khối lượng lớn tạo sự sụp đổ vô cùng dữ dội. Vật chất đậm đặc tới mức có sức hút vô cùng lớn, ánh sáng cũng không thoát khỏi bị hút vào, do đó không có tín hiệu gì lọt được ra ngoài, không thể quan sát được nó, nó trở thành Lỗ đen trong vũ trụ. Cũng có xảy ra vụ nổ Supernova như trường hợp b/. Những vật gì đi vào trọng trường của nó đều bị hút vào, mất hết tung tích, kể cả ánh sáng. Lỗ đen làm cho thời gian trong phạm vi ảnh hưởng của nó bị chậm lại.
Như vậy số phận Mặt trời của chúng ta sẽ rơi vào trường hợp a/, khi chết nó sẽ biến thành sao lùn trắng. Mặt trời đã xuất hiện khoảng 4,5 tỉ năm và nó có khả năng sống thêm chừng ấy thới gian nữa, tức hiện nay nó đã sống được nửa đời. Khi cháy hết nhiên liệu nó sẽ phình to thành ngôi sao đỏ khổng lồ có bán kính 50 triệu km và có thể thiêu cháy các hành tinh gần chung quanh như Thuỷ tinh, Kim tinh, Trái đất, trước khi co rút lại thành sao lùn trắng có bán kính 6000km.
4/ Vô thường trong lịch sử của địa cầu. Chúng ta thấy có những loài sinh vật từng một thời thống trị trên mặt đất như loài khủng long, đã tuyệt chủng cách nay 65 triệu năm. Có những dân tộc đã xây dựng được những nền văn minh rực rỡ nhưng nay cũng đã diệt vong như dân tộc Maya ở Trung và Nam Mỹ. Người Maya đã hiện hữu từ khoảng 1000 năm trước công nguyên, và đạt tới nền văn minh khoảng thế kỷ thứ nhất công nguyên. Đa số đã bị diệt vong vào khoảng thế kỷ thứ 9 và 10. Tồn tại lâu nhất là quốc gia thành thị của người Maya sống trên bán đảo Yucatan thuộc Mexico, họ bị diệt vong vào thế kỷ 16 khi người Tây Ban Nha đến xâm chiếm.
Có những nền văn minh từng một thời lừng lẫy như Babylone, Angkor, Hy Lạp, La Mã, Ai Cập… nhưng ngày nay đã tàn lụi. Hậu duệ của những dân tộc văn minh cổ xưa đó ngày nay không còn bao nhiêu, hoặc nếu còn thì cũng không còn nổi bật như xưa, mà phải khó khăn chật vật để sinh tồn. Ngôn ngữ của người Ai Cập cổ đại nay chỉ còn vết tích trong những văn bản khắc trên đá tìm thấy trong các kim tự tháp, trong đời thường không còn ai sử dụng. Ngôn ngữ của người La Mã là tiếng La Tinh nay đã trở thành tử ngữ không còn ai nói. Chỉ có những dân tộc lớn, rất đông người như Ấn Độ hay Trung Quốc thì nền văn minh của họ mới còn tiếp tục kéo dài lâu hơn, cho tới ngày nay, nhưng cũng không có gì đảm bảo là các nền văn minh đó sẽ kéo dài thêm được vài ngàn năm nữa. Bởi vì do tham vọng vô biên của con người, có thể xảy ra một cuộc chiến tranh hạt nhân, và khi đó toàn thế giới sẽ diệt vong.
No comments:
Post a Comment