RICHARD MARTIN

 Các tập thơ và CD đọc thơ của Richard MARTIN.

 

                ĐỌC  THƠ  RICHARD MARTIN

 

   Một chiều cuối tuần hết tháng 6-2013, tôi đi nghe Dick giới thiệu thi phẩm mới Under the Sky of No Complaint  ở The Piano Factory, Boston.  Hơn 15 năm qua, tác giả là  một bạn thơ  và anh đã nối kết tôi với một số nhà thơ, họa sĩ khác trong vùng qua những buổi đọc thơ bỏ túi tại các pub ở Boston hay Cambridge. Chúng tôi quen nhau khá tình cờ. Một hôm tại ngôi trường tôi dạy ở Dorchester xuất hiện một chàng khá cao mang kính cận với cái trán bắt đầu hói để tập sự làm hiệu trưởng trong một khóa thực tập. Sau đôi lần chào hỏi, Dick với tôi thân nhau vì cả hai đều có duyên nợ với thơ.

   Đâu ngờ anh chàng vui tính thích đùa với học sinh ấy là một thi sĩ có sáng tác đăng trên nhiều tạp chí và thi tuyển ở Mỹ. Richard Martin là honorary poet của Binghamton ở tiểu bang New York,  và đã chủ trì trong vòng 14 năm chương trình thi ca ở cái thị trấn nơi anh từng sinh sống và học hành. Hiện giờ là hiệu trưởng ở Boston, Dick vẫn tham gia các hoạt động văn nghệ và sáng tác thơ văn đều đặn. Anh cũng sinh hoạt một lúc với các nhóm thi sĩ đa văn hóa ở NY City, có thơ đăng trong tuyển tập chung của câu lạc bộ Nuyorican Poets’ Café.

   Đôi dòng tiểu sử không thay thế được tác phẩm. Chỉ cần đọc thẳng các trang  Richard Martin, người am hiểu sẽ nhận ra sự giao hòa của các trào lưu quan trọng từ nhóm Beat, phái NY City, xu hướng deep image, dòng thơ tự sự confessional, các thể nghiệm gây nhiều tranh luận của những thi sĩ L-A-N-G-U-A-G-E,…Nhưng tôi sẽ chẳng phí thời giờ giới thiệu nếu anh bạn của tôi chỉ là cái bóng của các phong trào và trường phái. Trái lại, khi đọc và dịch thơ, tôi khám phá một cõi ngôn từ đầy bản sắc, nhiều sáng tạo tài tình cộng với tay nghề của bậc cao thủ. Có thể nói Richard Martin là một nhà thơ khá hiếm ở Mỹ mang từ trong cốt cách phẩm chất siêu thực mà anh đã chưng cất tài tình với khí hậu Beat ngỗ ngáo đặc trưng của West Coast nơi anh từng lưu lạc ( và thuật tả trong hồi ký văn nghệ boink! do Lavender Ink xuất bản năm 2005 ở New Orleans).

   Bên cạnh ý thức phê phán xã hội tiêu dùng và lối sống bị thương phẩm hóa, các câu thơ với ý tượng lạ bất ngờ gây chấn động sâu rộng trong tâm trạng người đọc, khơi mở cho sự chất vấn hoặc trầm tư. Trong số các nhà thơ yêu thích sáng tác của anh, ta thấy có Robert Creeley, Bill Kemmett, W.E. Butts, Bob Holman, Peter Kidd… Thi sĩ Andrei Codrescu, nhà bình luận văn học của National Public Radio (Đài phát thanh công cộng toàn quốc), đã gọi Richard Martin là “kẻ tường thuật mỗi ngày về tính năng động rỗng tuếch của văn hóa Mỹ, nhưng cũng là người biết rõ về các niềm vui của nó.”

                                                                                                                                            CHÂN  PHƯƠNG

 

 Richard Martin đọc thơ tại The Piano Factory ở Boston

 

 

CÂU  LẮC  LÉO  ( hay  CÚ VẶN  VẸO)

Vầng dương đen lừa tôi với thỏi son môi

Cộp  cộp  cộp

Dòng sông rú vọt tầm lao động phụ trội.

Ngày thứ Ba ngọn núi pizza viếng đám thợ sửa xe.

Tôi ngồi trên chiếc ghe trôi chậm.

Lối đi mở toang thành cá sấu.

Tôi tin vào lịch sử của đậu luộc.

Dưới lằn gió quất băng nha hóa thành lũ tinh ma.

Sa mù trong cuống họng gọi về nhà.

Reng  reng

Máy điện thoại tàn sát nước bọt.

Chìa khóa đưa vào cơn điên loạn là thật nhiều động từ.

Khi đến giờ thức giấc

Khâu cặp mắt vào những nụ cỏ bông.

Trôi giạt  giạt trôi

Đàn phi cơ rít qua cái dạ dầy đầy âm thanh báo động

Tôi thích ở lại để cầm xà beng tháo tung một chữ

Nước sốt thịt này dối trá trộn đầy. *

(Twist sentences)

BUÔNG  THẢ

Tôi đi ra đường

Trong nắng sớm

Có các đống lá

để bước ngang

Có câu chuyện những tiếng chim

chờ ta ghi chép

Bạn này

Vấn nạn gia cư

đã làm tôi quá ngấy

Trần nhà chạm đầu
Vách thì chật chội
quanh hông

Sinh ra để tiêu hoang ngày tháng
tôi không thể tập trung

Với sứ mạng
của kẻ đi ngang về tắt
tôi cũng là một áng mây
xin bạn đừng phản bác

Đêm của tôi là những dòng sông
các giấc mơ tôi là biển
tan rồi tụ chẳng ngừng

Bạn có nghe
trận mưa tình tôi
lộp độp vào cửa sổ
và mái ngói

Xuống mấy lối giá sương
lên các ngọn đồi rét chói
tôi lang thang vô định
không màng chi
đến thế kỷ sắp tới

Con mồ côi của trời đất rộng thênh
tôi lớn như cây
từ mớ mảnh vỡ đồng hồ

(Abandonment)

NGOÀI  KIA

đồng lúc đồng loạt

kia kìa

giác quan biến thành câu

câu có

và mất

một nghĩa

đó là

trời đất

              có lúc

rực nắng

                       trên rặng

sồi lai tạp

cùng tiếng lá

nói với

ngã

tính ẩn mật

        vào lúc sáo bay

giữa thanh thiên

trên đầu rặng cây

             và tin tức

về bụi khói thế kỷ

tìm thấy kẻ bộ hành

đầu óc đầy căng thẳng

trong khi tiếng chó

sủa mừng trẻ con

không ngớt

âm vang

(Out There)

GIẢI  THI  SẦU  MUỘN

những ai té giập đầu

bị đấm vào mồm

bị bỏ đói bỏ rét

bị bát đĩa

cùng các đồ vật biết bay tập kích

tất cả xếp vào hàng này

những kẻ bị đuổi khỏi nhà

bị cướp đất đai

bị di chuyển chỗ ở

bị tống giam

bị tra tấn

bị thủ tiêu

đứng qua đây

hãm hiếp

loạn luân

chồng đâm vợ chém

vô đây

đám bị thương

hoặc cụt tay cụt chân

vì chiến trận

hay đụng độ

với cảnh sát đường phố

ở hàng này

nạn nhân mất mùa

còn sống sót sau diệt chủng

tù nhân chính trị

con tin

sinh vật thử nghiệm

sinh học hóa chất và phóng xạ

qua bên phải

đơn chiếc

bệnh tật

bị bỏ quên

nghiện ngập

gia đình tan nát

ngoài lề xã hội

đói nghèo thua thiệt

sang bên trái

còn bỏ sót ai không ?

bọn đã chết?

bọn đã chết

nhập vào đâu cũng được

OK!  mục đích

là làm cho minh bạch

tìm hiểu nguyên do

động viên tinh thần

Giám khảo hôm nay

là Thời Gian

Mọi người đều thắng giải

(Sadness Competition)

TRƯNG  DỤNG

Tôi cần mua một cặp khung trời.

Đôi tròng kính của tôi đã vỡ

Và hôm qua tôi khóc một mình

Úp mặt vào vỏ một thân cây to mập

Tôi yêu hoa

Đàn cá hoang lăng xăng đùa rượt

Dỗ dành các xa lộ úng ngập.

Đây là cuộc lữ hành của qui định cùng lệ phí.

Kỹ thuật âm thanh của tình huống tiếp tục có vấn đề.

Bọn ca sĩ rù rì nơi hậu trường quán rượu ồn ào;

Các phím gõ dương cầm chọc nhột mấy mụ khách dè dặt.

Tôi cần mua một góc thời gian của bạn

Để giải thích tình trạng bản thân.

Tôi chẳng được đóng vai đấng tiên tri.

Vụ đầu tư vào các lùm cây rực cháy của tôi

Đã gây ra những vỡ vụn ngữ cú.

Tôi có thể dài dòng.

Tư cách hội viên ánh sáng của tôi & việc sản xuất

Ánh sáng đến giờ này vẫn đúng chỉ tiêu.

Tôi cảm nhận được lửa bên trong đồ vật;

Lịch sử của thời gian phí hoài cũng cháy tiêu như mọi thứ trên đời.

Tôi cần mua yếu tính của lục ngọc

Thưởng thức một nụ hôn hồng ngọc

Cỡi con voi của rạng đông đi qua các màn ý thức.

Đây là những gì tôi am hiểu:

Lều vải của mộng mơ đã đổ sụp;

Mấy đám mây là bọn diễn viên hỏng bét.

Vật lý của tình huống sủi tăm

Như chất giải chua trong cốc nước.

Baby, tôi cần sắm chút tiện nghi!

I need to buy some comfort, baby!

Lại đây như em vẫn đến bên tôi

Sức mua của tôi đang chờ em phục hồi.

(Requisition)

CHÚ THÍCH CỦA NGƯỜI DỊCH

Bốn bài thơ đầu được tuyển dịch từ thi phẩm Modulations,Asylum Arts, California, 1998. Twist Sentences : Từ cái tên kỳ quái hình thành tứ thơ chủ đạo của những câu siêu thực. Cách cấu tạo chọc tức ngữ nghĩa do phần đầu và phần cuối từng mệnh đề nối lại ngụ ý một sự trộn lộn tạp nham của văn minh cơ khí và lối sống thị trường. Lời tuyên bố thi pháp của nhà thơ phải chăng là  một thách thức trào lộng bên ngoài mọi chủ nghĩa hình thức thời thượng: Tôi thích ở lại để cầm xà beng tháo tung một chữ. Trong tiếng Mỹ, gravy* ngoài nghĩa đen là nước sốt, nước thịt nấu đặc, còn nghĩa lóng là món tiền hời, đồng bạc mánh mung… Out There và Abandonment là tuyên ngôn bình dị về quan niệm nghệ thuật của thi sĩ, ca ngợi thiên nhiên và tự do nghệ thuật, vừa lãng mạn vừa nổi loạn. Bụi khói thế kỷ, vấn nạn gia cư, đầu óc căng thẳng…

làm sao sánh được với đất trời, cây cỏ, những tiếng chim và âm thanh chó sủa mừng trẻ con! Sadness Competition tự nó toát lên chất nhân bản với óc châm biếm đen của Richard Martin, kèm với nỗi buồn bất lực của nhà thơ trước thế gian đầy tai ương và tội ác. Sau cùng, Requisition trong thi phẩm mới nhất Under the Sky of No Complaint, Lavender Ink, New Orleans, 2013, là một bằng chứng của tài nghệ ngôn từ cộng thêm óc tưởng tượng đầy trào phúng của nhà thơ, với đoạn cuối rất hiện thực đời thường kiểu Mỹ vừa châm biếm các cliché của văn hóa thị trường. 

 Các nhà thơ hẹn nhau Friday Night tại The Field, Irish pub ở Cambridge.